رینا و دیگران (۲۰۰۹) در پژوهشی با عنوان “جریان‌های نقد آزاد مازاد، مدیریت سود و کمیته حسابرسی” ‌به این پرداختند که چقدر جریان نقد آزاد مازاد به مدیریت سود مربوط است. در این مطالعه فرض بر این است که مدیران شرکت‌هایی که از جریان‌های نقدی آزاد بالایی برخوردارند شدت عمل خوبی در اداره مدیریت سود دارند. نتایج پژوهش‌ نشان می‌دهد که کمیته حسابرسی مستقل به شرکت‌های دارای جریان نقدی آزاد، کمک می‌کند تا بر رویه‌های مدیریت سود نظارت داشته باشد.

نخیلی و چبی (۲۰۰۹) نشان دادند که توزیع سود سهام بجای میزان بدهی منجر به کاهش مخاطره (ریسک) جریان نقدی آزاد می‌شود.

گارسیا و همکاران (۲۰۰۹) با بهره گرفتن از نمونه‌ای متشکل از شرکت‌های بورس سهام اسپانیا در دوره‌ای از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۱ اثر کیفیت حسابداری را بر موجودی وجه نقد شرکت بررسی کردند. در این پژوهش، از مدل تعدیل شده ازکان و ازکان (۲۰۰۴) استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که شرکت‌های با کیفیت اقلام تعهدی بالا در مقایسه با شرکت‌های با کیفیت اقلام تعهدی پایین، سطوح پایین‌تری از وجه نقد نگهداری می‌کند. یافته ها نشان می‌دهد که با افزایش بدهی بانکی، موجودی نقد افزایش یافته و شرکت‌های با جریان‌های نقدی بالاتر وجه نقد بیشتری نگهداری می‌نمایند.

لی (۲۰۰۹) باین نتیجه رسید که نگهداشت وجه نقد بیشتر با کاهش هزینه های مرتبط با تامین مالی خارجی انعطاف‌پذیری مالی را افزایش می‌دهد، ممکن است مدیران منافع شخصی خود را با نگه داشت بیش ازحد وجه نقد و مصرف زیاد وجه نقد در پروژه های زایل کننده ارزش، پیگیری کنند. وی چارچوبی ارائه کرد که حاکمیت شرکتی، وجه نقد و ارزش‌گذاری شرکت را به یکدیگر مرتبط می‌سازد. مدیران شرکت‌هایی با حاکمبت ضعیف بیش از اندازه وجه نقد نگهداری می‌کنند که این کار منجر به افزایش هزینه های نمایندگی شده و سر انجام ارزش شرکت را کاهش می‌دهد.

یودیانتی(۲۰۰۸) در تحقیقی با بهره گرفتن از ۱۵۰ شرکت نمونه به بررسی تاثیر مدیریت سود بر رابطه جریان‌های نقدی آزاد و ارزش سهام‌داران پرداخت. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که با ۹۵ درصد اطمینان، تغییرات جریان‌های نقدی آزاد با تغییرات ثروت سهام‌داران ارتباط معنا‌داری دارد. همچنین او در این تحقیق نشان داد که بین جریان‌های نقدی آزاد مثبت و ارزش سهام‌داران رابطه مستقیم معناداری وجود دارد ولی بین جریان‌های نقدی منفی و ارزش سهامدارن رابطه معنادار مستقیمی وجود ندارد. وی در آزمون فرضیه دوم ‌به این نتیجه رسید که با ۹۹ درصد اطمینان، مدیریت سود درسطح کل نمونه و درسطح جریان‌های نقدی مثبت باعث تضعیف رابطه جریان‌های نقدی با ثروت ایجاد شده برای سهام‌داران می‌شود.

رحمان و محد صالح (۲۰۰۸ ) با تحقیقاتی در مالزی، نشان دادند بر اثر اظهارات گمراه کننده، بازار سهام به درآمد شرکت‌هایی که دارای مشکلات نمایندگی جریان نقد آزاد هستند اعتبار کمتری می‌دهد. از آنجایی که شرکت‌هایی که از نظر جریان نقد آزاد، تعارض نمایندگی بالایی دارند تمایل بیشتری برای دستکاری اطلاعات درآمدی خود و ارائه گزارش اشتباه دارند، فرض بر این است که سرمایه‌گذاران برای ارزیابی شرکت‌ها ‌به این اطلاعات، اعتماد کمتری می‌کنند. ‌بنابرین‏، در شرکت‌هایی که دارای مشکلات و تعارض نمایندگی جریان نقد آزاد بیشتری هستند، کیفیت و ارزش درآمد‌های قابل پیش‌بینی پایین‌تر است.

هار‌فورد و همکاران (۲۰۰۸) ‌به این نتیجه دست یافتند که شرکت‌های آمریکایی با ساختار حاکمیت شرکتی ضعیف‌تر، ذخایر وجه نقد مازاد را در ادغام‌های زایل کننده ارزش خرج می‌کنند و با حمایت کم از حقوق سهام‌داران و سطح بالای نگه‌داشت وجه نقد، انعطاف‌پذیری و ارزش‌های کمتری دارند، آن ها نشان دادند در شرکت‌های بزرگ، مکانیسم حاکمیت شرکت مناسب است. ‌بنابرین‏، انتظار می‌رود اثر بخشی مکانیسم‌های حاکمیتی برای کاهش مشکل نمایندگی جریان نقد آزاد و بهبود قابلیت پیش‌بینی درآمد در شرکت‌های بزرگ در مقایسه با شرکت‌های کوچک بیشتر باشد. (دیتمار و همکاران، ۲۰۰۳؛ پینکویتز و همکاران، ۲۰۰۶؛ کالچو و لینز، ۲۰۰۷)

ابور (۲۰۰۸) رابطه بین عوامل نمایندگی و سطح بدهی شر کت‌های کوچک و متوسط غنا در دوره زمانی ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۳ را مورد بررسی قرار داده است. نتایج نشان می‌دهد که مالکیت مدیریتی به طور منفی با نرخ بدهی مرتبط است. این موضوع بیانگر این است که ممکن است شرکت‌های کوچک و متوسط با سهام‌داران داخلی، به منظور کاهش خطر ورشکستگی، اهرم مالی کمتر را ترجیح می‌دهند. نتایج همچنین نشان می‌دهد شرکت‌هایی که تعداد زیادی سهامدار دارند، تأمین مالی از طریق بدهی را ترجیح نمی‌دهند.

دیتمار و اسمیت (۲۰۰۷) ثابت کردند در شرکتی که مشکلات نمایندگی بیشتر است، سهام‌داران برای هر دلار ذخیره وجه نقد اضافی ارزش کمتری قائل هستند. حمایت از سرمایه‌گذاران در آسیا عموماً ضعیف است، ‌بنابرین‏ مدیران شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار این کشورها از مکانیزم‌های خارجی حاکمیت‌های شرکتی ضعیفی برخوردارند. به علاوه شرکت‌ها در بازارهای نوظهور مانند آ سه آن توسط سهامدارن کنترل کننده بزرگی که عموماً مدیر هم هستند نگهداری می‌شوند (کلاسنس و همکاران، ۲۰۰۰). در کشورهای آ.سه.آن، وجه نقد در دارایی‌های شرکت سهمی اساسی دارد. به عنوان مثال، در کشور‌های متوسط نگهداشت وجه نقد از ۸ درصد در سال ۱۹۹۶به ۱۲درصد در سال ۲۰۰۵ افزایش داشته است در حالی که نگه‌داشت وجه نقد بیشتر با کاهش هزینه های مرتبط با تامین مالی خارجی انعطاف‌پذیری مالی داخلی را افزایش می‌دهد، ممکن است مدیران منافع شخصی خود را با نگه‌داشت بیش از حد وجه نقد و مصرف زیاد وجه نقد در پروژه های زایل کننده ارزش پیگیری کنند.

لفرت (۲۰۰۷) با بهره گرفتن از داده های ۴ ساله برای ۱۶۰ شرکت باین نتیجه رسید که افزایش در نسبت اعضای غیر موظف هیات مدیره باعث افزایش ارزش شرکت می‌شود.

آمی‌دیتمار و مارت اسمیت (۲۰۰۶) آن ها با بررسی دو معیار از حاکمیت شرکتی و رابطه آن با ارزش بازار شرکت متوجه شدند که در شرکت‌های با حاکمیت ضعیف یک دلار تغییر در وجه نقد باعث تغییری در حدود ۴۲/۰ تا ۸۸/۰ در ارزش بازار خواهد شد در حالی که این مبلغ در شرکت‌هایی با حاکمیت خوب دو برابر است.

فرانسیس ‌و همکاران (۲۰۰۵) در بررسی نحوه قیمت‌گذاری کیفیت اقلام تعهدی به عنوان ریسک اطلاعات مربوط به سود دریافتند هر چه کیفیت اقلام تعهدی که انحراف معیار خطای رگرسیونی مربوط به اقلام تعهدی جاری و جریان‌های نقدی تعریف می‌شود، پایین‌تر باشد، هزینه بدهی و سرمایه آن شرکت‌ها بالاتر می‌رود. این موضوع به نوعی نشان دهنده تأثیر کیفیت اقلام تعهدی در تصمیم‌گیری افراد است.

چانگ و همکاران (۲۰۰۵) با مشاهده اطلاعات ۲۲۵۷۶ شرکت آمریکایی در دوره سیزده ساله بین سال‌های ۱۹۸۴ تا ۱۹۹۶ رابطه بین مدیریت سود و جریان‌های نقد آزاد زیاد را در شرکت‌های با رشد کم مورد بررسی قرار دادند و باین نتیجه رسیدند که مدیران شرکت‌های با جریان‌های نقدی آزاد زیاد و رشد کم، از اقلام تعهدی اختیاری افزایش دهنده سود استفاده می‌کنند تا سود‌های کم و زیان‌های حاصل از سرمایه‌گذاری در پروژه های با ارزش فعلی خالص منفی را از بین ببرند.

۱-۲- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:

در سال‌های اخیر با توجه به اصل ۴۴ قانون اساسی، بسیاری از شرکت های دولتی در حال واگذاری به بخش خصوصی بوده و البته این امر با چالش هایی نیز مواجه ‌می‌باشد. در این خصوص کیفیت اقلام حسابداری و نیز میزان موفقیت شرکت های مذکور در راستای رسیدن به اهداف اولیه بسیار مهم ‌می‌باشد. کیفیت حسابرسی یکی از موضوعات با اهمیت در حوزه سیاسی و بازار سرمایه است. به منظور شناخت مفاهیم و ابعاد مختلف کیفیت حسابرسی، مطالعات گوناگونی توسط محققان انجام شده است تا رابطه بین کیفیت حسابرسی و متغیرهای دیگر کشف شود. به هر حال از آنجا که کیفیت حسابرسی در عمل به سختی قابل مشاهده است، تحقیقات در این زمینه همواره با مشکلات زیادی روبرو بوده است. بدیهی است به دلیل نوپا بودن حرفه حسابرسی مستقل در کشور ما و ضرورت تقویت امر حسابرسی و نیز به دلیل گسترش حیطه حسابرسی که امروزه مد نظر نهادهای قانون گذار قرار گرفته، انجام تحقیقات بیش تر در موضوعات حسابرسی بیش از پیش مورد نیاز و بلکه از ضروریات دانش حسابداری و حسابرسی است. با توجه به مرور تحقیقات انجام شده از گذشته، ‌به این موضوع اصلی پرداخته شده است. عدم ثبات سیاسی و اقتصادی در جهان و به دنبال آن رشد اقتصادی در بازار های نوظهور و تغییرات سریع در محیط شرکت ها، عرضه های اولیه را در این بازار ها افزایش داده است. هدف اصلی از عرضه های اولیه، افزایش سرمایه برای شرکت‏ها است. بیش‏تر شرکت هایی که سهام خود را برای نخستین بار به عموم عرضه می‌کنند ممکن است در آخرین دوره پیش از عرضه سهام، با بهره گرفتن از اقلام تعهدی اختیاری، سود را افزایش دهند تا وضعیت اقتصادی شرکت را مطلوب نشان دهند. ازآنجایی که اقلام تعهدی سود تا حدود زیادی در کنترل مدیریت است ‌بنابرین‏ ممکن است برخی مدیران در این شرایط از مدیریت بر سود، سوء استفاده کنند. حسابرسی می‌تواند یکی از راه های جلوگیری و کاهش مدیریت سود باشد. ارزیابی تاثیر کیفیت حسابرسی بر مدیریت سود واقعی و تعهدی در شرکت های دارای عرضه اولیه و به ویژه شرکت های دارای عرضه اولیه ای که توسط سازمان حسابرسی مورد رسیدگی قرار می گیرند از ضروریات تحقیق حاضر است .

۱-۳- اهداف تحقیق:

۱-۳-۱- اهداف علمی:

در تحقیقات پیشین رابطه بین کیفیت حسابرسی و مدیریت سود تعهدی به خوبی اثبات شده است همچنین تحقیقات قبل ‌در مورد مدیریت سود ‌به این نتیجه رسیده است که شرکت های دارای عرضه اولیه از مدیریت سود تعهدی در طول دوره عرضه اولیه استفاده می‌کنند که این مدیریت سود به بازده کمتر پس عرضه اولیه منتهی می شود (فریدلن ۱۹۹۴ و چنگ ۲۰۱۰). اقلام تعهدی سود تا حدود زیادی در کنترل مدیریت هستند و مدیر می‌تواند برای بهتر جلوه دادن عملکرد شرکت، در اقلام تعهدی سود دست برده و اصطلاحا سود را مدیریت کند. پیوت (۲۰۰۵) معتقد است که حسابرسی می ­تواند یکی از راه های جلوگیری و کاهش مدیریت سود باشد. اهداف علمی تحقیق عبارتند از:

۱_ بررسی رابطه بین شرکت های دارای عرضه اولیه بر مدیریت سود واقعی و تعهدی در دوره مالی قبل ‌از عرضه اولیه.

۲_ بررسی رابطه بین کیفیت حسابرسی بر مدیریت سود واقعی در شرکت های دارای عرضه اولیه عمومی.

هدف کلی از این تحقیق: تعیین میزان استفاده از مدیریت سود در شرکت‏های دارای عرضه اولیه به ویژه شرکت های دارای عرضه اولیه ای که توسط سازمان حسابرسی مورد رسیدگی قرار می گیرند، می‌باشد.

۱-۳-۲- اهداف کاربردی:

نقش اصلی گزارشگری مالی انتقال اثر بخش اطلاعات مالی به افراد برون سازمانی به روش معتبر و به موقع است. برای انجام این مهم، مدیران از فرصت هایی برای اعمال قضاوت در گزارشگری مالی برخوردار شده اند. مدیران تلاش می‌کنند تا با انتخاب روش های مجاز حسابداری، نتایج قابل پیش‌بینی و ثابت خلق کنند زیرا اغلب سرمایه گذاران و مدیران اعتقاد دارند شرکت هایی که روند سود آوری مناسبی دارند و سود آن ها دچار تغییرات عمده نمی شود نسبت به شرکت های مشابه ارزش بیش تر و قابلیت پیش‌بینی و مقایسه بیش تری دارند. از سوی دیگر، با توجه به تئوری نمایندگی، مدیران می‌توانند از انگیزه لازم برای دست کاری سود به منظور حداکثر کردن منافع خود برخوردار باشند. ‌بنابرین‏ شرکت هایی که صورت های مالی حسابرسی شده ارائه ‌می‌کنند دارای محتوای اطلاعاتی و سود با کیفیت بیش تری هستند. ‌بنابرین‏ بر اساس نتایج مطالعه، نقش سازمان های حسابرسی بر چگونگی تهیه صورت های مالی شرکت ها مشخص می­ شود.

۱-۴- سوالات تحقیق:

۱- آیا شرکت های دارای عرضه اولیه، در دوره مالی قبل از عرضه اولیه سهام، سود را مدیریت می‌کنند ؟

۲- آیا شرکت های دارای عرضه اولیه ای که توسط سازمان حسابرسی مورد رسیدگی قرار می گیرند برای مدیریت سود، عمدتاً از اقلام واقعی استفاده می‌کنند ؟

۱-۵- فرضیه های تحقیق:

۱- شرکت های دارای عرضه اولیه، در دوره مالی قبل از عرضه اولیه، سود را مدیریت می‌کنند.

۲- شرکت های دارای عرضه اولیه ای که توسط سازمان حسابرسی، مورد حسابرسی قرار می گیرند، عمدتاً از مدیریت سود واقعی استفاده ‌می‌کنند.

۱-۶- روش شناسی تحقیق

۱-۶-۱- روش تحقیق

روش پژوهش از نوع توصیفی و همبستگی است. توصیفی ‌به این دلیل که آنچه را که هست توصیف و تفسیر می‌کند و به شرایط یا روابط موجود، فرآیندهای جاری، آثار مشهود یا روندهای در حال گسترش توجه دارد و همبستگی ‌به این دلیل که رابطه ی بین متغیرها را بررسی می‌کند. این تحقیق از نظر هدف کاربردی است، زیرا به روابط بین متغیرها در بورس اوراق بهادار پرداخته است

۱-۶-۲- متغیرهای تحقیق

متغیر مستقل که عبارت است از شرکت های دارای عرضه اولیه و متغیر های وابسته مدیریت سود با بهره گرفتن از اقلام تعهدی و مدیریت سود با بهره گرفتن از اقلام واقعی می‌باشد. که برای اندازه گیری مدیریت سود با بهره گرفتن از اقلام تعهدی از مدل جونز تعدیل شده استفاده می شود و برای اندازه گیری مدیریت سود واقعی از مدل دچو و دیگران (۱۹۹۸) استفاده می‌کنیم. متغیرهای کنترلی شامل سازمان حسابرسی (اگر شرکت توسط سازمان حسابرسی (big_N) حسابرسی شده باشد با عدد (۱) و در غیر اینصورت اگر توسط سایر مؤسسات انجام گیرد با عدد (۰) نشان داده می شود). اندازه شرکت (در این تحقیق از معیار ارزش بازار کل سهام شرکت به عنوان اندازه استفاده می‌کنیم) ، (نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری )M/B ، طول عمر شرکت LN(1+age) (عبارت است از عمر شرکت که همان فاصله بین سال تأسيس شرکت و سال عرضیه اولیه می‌باشد). نسبت اهرمیLeverage (نشان دهنده اهرم که عبارت است از نسبت بدهی ها به کل دارایی ها می‌باشد)، بازده داراییها ROA (بازده داراییها می‌باشد که برابر با نسبت سود خالص به کل دارایی ها است) و رشد مخارج سرمایه ای capex growth) ) می‌باشد.

۱-۶-۳- روش گردآوری داده ها و اطلاعات

« و پس از هر دشواری گشایشی است، بلکه با هر دشواری گشایشی است » (انشراح، ۵و۶).

۶-تسلط بر خود: انسان شکیبا هنگامی که با مشکلی مواجه می­ شود، خود را نمی­بازد. این امر سبب می شود که با رخدادهای زندگی، عاقلانه برخورد و در نتیجه با انتخاب گزینه درست ، سلامت روانی خود را تأمین نماید. به همین دلیل، هنگامی که ابراهیم فرزند پیامبر از دنیا رفت، اشک از چشمان حضرت سرازیر شد و وقتی به ایشان گفتند: آیا تو ما را از این کار منع نکردی؟ فرمودند: این رحم است. خدا فقط به بندگانی رحم می­ کند که رحم داشته باشند. چشم اشک می­ریزد و قلب محزون می­ شود، ولی چیزی که پروردگار را به خشم آورد نمی­گویم (شکوهی یکتا،۱۳۸۷).

۷-تربیت نفس: از نظر قرآن در صبر فوایدی برای تربیت نفس و تقویت شخصیت و افزایش توانایی انسان در برابر سختی‌ها و حوادث نهفته است. رسول اکرم(ص) می­فرمایند: «حاصل بردباری، آراسته شدن به خوبی­ها، همنشینی با نیکان، ارجمند شدن، عزیز گشتن، رغبت به نیکی، نزدیک شدن به درجات عالی، گذشت، آرامش و تأنی، احسان و خاموشی است. این ها ثمره بردباری عاقل است.» (همان منبع).

۸-پیدا نمودن معنی در زندگی: صبر کردن موجب می­ شود که انسان از لحاظ شناختی، توجه خود را به معنای حادثه اتفاق­افتاده معطوف کند. پیدا کردن معنی در زندگی، همان‌ طور که فرانکل معتقد است باعث می­ شود که انسان معنای رنج­ها و ناگواری­ها را بداند و بتواند سختی­ها را تحمل نماید (غباری بناب،۱۳۷۹).

۹-بهبود روابط: در زندگی روزانه، برخوردهای ناراحت­کننده زیادی با افراد متفاوت پیش می ­آید که باصبر ‌می‌توان مانع آن شد و به توفیقات اجتماعی دست یافت (همان منبع).

۲-۱-۵-۱۰- صبر در روانشناسی

همان گونه که برخی از نویسندگان اذعان نموده ­اند در زبان انگلیسی نمی­ توان واژه­ای پیدا کرد که معادل دقیق صبر به حساب آید. شاید در زبان فارسی نیز هیچ­کدام از واژه­ های «شکیبایی»، «خویشتن­داری» و .­.­. نتواند آن معنای عمیق و گسترده صبر در فرهنگ اسلامی را متقل سازد. از اینرو برای اقسام گوناگون صبر در روانشناسی باید به دنبال واژه­ های جداگانه گشت. صبر در معصیت، به مهار تکانه­های جنسی، پرخاشگری، تکانه­های خوردن، شهوت سخن گفتن، گرایش­های قدرت و ثروت مربوط می­ شود. صبر در طاعت، به معنای انجام کارهای دشوار و ادامه دادن به هدف حتی هنگام مواجهه با مشکلات است. این دو نوع صبر را در روانشناسی ‌می‌توان به مفهوم «خودگردانی^[۱۹۱]» نزدیک دانست. خودگردانی زمانی رخ می­دهد که افراد برای کسب نتیجه­ای یا اجتناب از پیامدی، کنش­ها، گفتارها و نگرش­هایی را انجام داده یا ترک کنند یا فرد به گونه ­ای خاص باشد یا نباشد (هیگینز و توری^[۱۹۲]، ۲۰۰۰؛ به نقل از نوری، ۱۳۸۷). اما مفهوم خودگردانی در ادبیات روانشناسی و فلاسفه غربی ریشه در اصل لذت^[۱۹۳] دارد. به اعتقاد روانشناسان فرد زمانی عملی را انجام می­دهد یا کاری را ترک می­ کند که این تلاش، لذتی را برای او به ارمغان آورد یا رنجی را از او دور سازد (آیبید^[۱۹۴]،به نقل از نوری،۱۳۸۷). ولی مفهوم دینی صبر نمی­تواند تابع اصل لذت باشد؛ زیرا در مفهوم صبر ترک گناه و دوری از لذت­جویی نهفته است، مگر اینکه ترک گناه را به خاطر لذت قرب به خدا یا نعمت­های بهشتی در نظر بگیریم.در این صورت ‌می‌توان مفهوم صبر را نیز تابع اصل لذت دانست اما اصل لذت معنایی فراتر از مفهوم روانشناسان خواهد داشت (نوری،۱۳۸۷).

برخی از منابع روانشناسی مفهوم «خودگردانی» را با «خودمهارگری» و «کنترل تکانه» الفاظ مترادف و ناظر به یک معنا در نظر ‌گرفته‌اند اما دیگران خودگردانی و خودمهارگری را دو نوع کنترل و دارای سه تفاوت دانسته ­اند. نخست آنکه افراد خودگردان، قصد و تعمد^[۱۹۵]بیشتری از افراد خودمهارگر دارند. دوم اینکه خودگردانی با هیجانات مثبت همراه است، در حالی که خودمهارگری با هیجانات منفی پیوند بیشتری دارد. سوم اینکه خوگردانی، انتقال آموزش را بیشتر از خودمهارگری میسر می­سازد.

همچنین صبر در برابر شهوتها و گرایشات جنسی را ‌می‌توان در روانشناسی تحت عنوان مفهوم «خویشتن­داری»^[۱۹۶] مطرح کرد؛ هرچند این واژه در روانشناسی به دو معنای «کنترل ادرار» و « کنترل تکانه­های جنسی» به کار برده می­ شود.

این نوع صبر را ‌می‌توان در روانشناسی تحت عنوان «سرسختی^[۱۹۷]» جستجو کرد. همچنین صبر در مصیبت را که مستلزم تحمل ناملایمات و رویدادهای ناخوشایند است، ‌می‌توان تحت عنوان تحمل^[۱۹۸] بررسی نمود، هرچند واژه تحمل در روانشناسی به دو معنا به کار رفته است: ۱٫ میزان تحمل افراد نسبت به مواد روان­گردان ۲٫ توانایی مقاومت در برابر تنیدگی،درد و فشار روانی ناشی از رویدادهای تنش­زا (نوری،۱۳۸۷).

بر این اساس ‌می‌توان گفت مراد از صبر نه برخورد منفعلانه و عقب­نشینی است و نه محبوس کردن دردها در سینه و سد کردن راه بروز آن ها. آنچه مهم است به­ کارگیری مهارت صبر به عنوان راهبردی مقابله­ای با تمرکز بر مسئله برای غلبه بر فشارهاست.

۲-۱-۵-۱۱- کارکردهای صبر

صبر در چهار زمینه نقش قابل توجه دارد:

1. مقابله با فشار روانی (تنیدگی)

الف)توازن بین منابع درونی و محیطی: برخی از روانشناسان، فشار روانی را اینگونه تعریف کرده ­اند: «فشار روانی شرایطی است که در نتیجه تعامل میان فرد و محیط به وجود می ­آید و موجب ایجاد ناهماهنگی ـ چه واقعی و چه غیر­واقعی ـ بین توانایی‌های زیستی، روانی، اجتماعی فرد با پیامدهای یک موقعیت می­ شود »(سارافینو،۱۳۸۴).

در این تعریف، توازن بین منابع درونی و الزامات محیط در نظر گرفته شده است؛ یعنی استرس زمانی ایجاد می­ شود که فشار موقعیتی بیش از منابع درونی فرد باشد. اما اگر تعادل برقرار باشد، یعنی درعین اینکه فشار موقعیتی زیاد است، ولی فرد منابع درونی(بردباری) کافی در اختیار داشته باشد، فشار روانی به وجود نمی­آید(دیمانتئو،۱۳۷۸). ‌بنابرین‏ اگر فردی صبور باشد کمتر به فشار روانی مبتلا می­ شود.

ب)تیپ شخصیتی A (ناشکیبا) و شیوع فشار روانی: دانشمندان افراد را از نظر ابتلا به فشار روانی به دو تیپ شخصیتی A و B تقسیم کرده ­اند. افرادی که دارای تیپ شخصیتی A هستند بیشتر در معرض ابتلا به فشار روانی قرار دارند. در ذیل به برخی ویژگی­های شخصیتی این افراد که بسیار شبیه ویژگی­های افراد ناشکیباست اشاره می­گردد:

– از ماندن در ترافیک یا صف بانک کلافه می­شوند.

– اگر کسی سر قرار نیاید بسیار برافروخته می­شوند.

– نسبت به کسان که وقت را تلف یا بسیار آهسته کار ‌می‌کنند، خشمگین می­شوند.

– می­خواهند بیشترین نتایج ممکن را در حداقل زمان به دست بیاورند.

1. 1. – Anxiety ↑

1. 1. – Deppression ↑

1. 1. -Tarsia, Power and Sanavio ↑

1. 1. – Mindfulness ↑

1. 1. – Katzelnick and Kenneth ↑

1. 1. – Kabat-zinn ↑

1. 1. – Segal, Teasdale and Williams ↑

1. 1. – Baer ↑

1. 1. – Obseve ↑

1. 1. – Act with awareness ↑

1. 1. – Nonjudge ↑

1. 1. – Describe ↑

کلیات پژوهش

۱-۱مقدمه

کودکان و نوجوانان قشر عظیمی از جمعیت هر کشور، خصوصاًً جامعه ما را تشکیل می‌دهند. آنان سرمایه های پر ارزش جامعه و امیدهای درخشان مملکت تلقی می‌شوند وعامل مهمی در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور به شمار می‌روند و از آن ها انتظار می رود که در آینده ای نه چندان دور مسئولیت عظیم و سنگین اداره مملکت خود را عهده دار گردند. اغلب اختلال ها و ناسازگار ی های رفتاری بعد از دوران کودکی،ناشی از کمبود توجه به دوران مهم و حساس کودکی و عدم هدایت صحیح به سوی رشد و تکامل است، این بی توجهی منجر به عدم سازش و انطباق با محیط و بروز انحرافات گوناگون در ابعاد مختلف برای کودک می شود( رضوی، ۱۳۸۷).

خانواده اولین نظامی است که کودک در آن چشم باز می‌کند واز آن تاثیر می پذیرد و آموزش می بیند. مطالعه خانواده نه تنها شناخت بهتر این نظام را میسر می‌سازد بلکه شناخت ما از افرادی که در آن پرورش می‌یابد را فراهم می‌کند.‌به این علت که تمامی افراد از خانوادهایشان حتی در بزرگسالی نیز تاثیر می‌پذیرند و تعاملات و ارتباطات نوع و شیوه ی تربیت خانواده بر توانایی و رفتار افراد اثر می‌گذارد(کشتکاران،۱۳۸۹).

استرس و فشارهای روانی ازجمله عوامل لاینفک زندگی در قرن ۲۱ است و چگونگی رویارویی و کنارآمدن با این عوامل به ویژه در سنین اولیۀ و جوانی در سلامت روانی افراد بسیار مهم است. دوره نوجوانی^[۱] با تغییرات گسترده ای در زمینه‌های شناختی، عصبی زیستی و اجتماعی همراه است. نوجوان از مرز کودکی گذشته و وارد مرحله نوینی شده است. ورود به دوره نوجوانی، فرد را با مشکلات فراوانی دست به گریبان می‌سازد(خباز و دیگران،۱۳۹۰)

‌بنابرین‏ توجه به ظرفیت های فردی و روانی که فرد به کمک آن ها بتواند در شرایط دشوار مقاومت نماید و دچار آسیب دیدگی نگرد و حتی در تجربه چنین شرایط مشکل آفرین یا بحرانی خود را از لحاظ شخصیتی ارتقا بخشد اخیراً مورد توجه روانشناسان مثبت نگر قرار گرفته است( مومنی و همکاران، ۱۳۸۸). ‌بنابرین‏ هدف این پژوهش پیش‌بینی تاب آوری بر اساس سبک‌های فرزند پروری و هوش هیجانی در دانش آموزان پسر دوره دبیرستان می‌باشد.

۱-۲بیان مسئله

دانش آموزان در طول دوران زندگی،خصوصاً دوران تحصیل با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند.ما نمی توانیم مشکلات اساسی زندگی را از زندگی آن ها کسر کنیم،اما می‌توانیم کاری کنیم که دانش آموزان پای مشکلات خود بایستند و آن ها را به عنوان منبعی لایزال بدانند که می‌توانند برای پیشگیری زندگی بر آن ها تکیه زنند.

یکی از مهمترین توانایی‌های انسان که باعث سازگاری مؤثر با عوامل خطر می شود،تاب آوری^[۲] است.تاب آوری عاملی است که باعث انعطاف پذیری و مقابله مؤثر با عوامل و موقعیت های استرس زا می شود(سبزعلی سنجانی،۱۳۸۹).

منظور از تاب آوری آن است که فرد علی رغم مواجهه با عوامل خطر دچار عارضه این مواجهه نشده و حتی قوی تر هم بشود. تاب آوری خصوصیتی است خاص کودکانی که با وجود مواجهه با استرس و شرایط ناگوار در زندگی شان، تسلیم افت تحصیلی، مشکلات جسمی و روحی، و مشکلات مربوط به بزهکاری دوران نوجوانی که آن ها را با تجارب خطرناک بیشتری روبه رو می‌کند، نمی شوند (کیانی دهکردی، ۱۳۸۴).

ترکیب عواملی باعث شکل گیری تاب آوری می شود. یکی از این عوامل نوع رابطه و تعاملات در خانواده است. به عنوان مثال خباز، بهجتی و ناصری(۱۳۹۰) در پژوهش خود ‌به این نتیجه رسیدند که بین حمایت اجتماعی و روابط خانوادگی و تاب آوری رابطه وجود دارد. مطالعات خانواده امروزه بیشتر در جهت این موضوع است که چطور افرادی در برخورد با عوامل استرس زا توان مقابله و مقاومت را دارا هستند و چطور خانواده بر این توانایی اثر می‌گذارد (کشتکاران،۱۳۸۹).

هندرسون^[۳](۲۰۰۳) نیز معتقد است که عواملی که تاب آوری را به وجود می آورند به دوقسمت محیطی و فردی تقسیم می‌شوند. از عوامل محیطی که تاب آوری را ایجاد می‌کنند، می توان به خانواده ها، مدارس، اجتماع و ‌گروه‌های همسالان اشاره کرد. و از عوامل فردی که در ایجاد تاب آوری نقش دارند می توان به اعتماد به نفس، انعطاف پذیری، خود انگیزشی( داشتن هوش هیجانی)، خود ارزشی و خلاقیت اشاره کرد.

یکی از عواملی که در خانواده بر تاب آوری تاثیر می‌گذارد، سبک های فرزندپروری^[۴] والدین است. فرزندپروری شامل روش ها و رفتارهایی است که والدین برای تربیت فرزندان به کار می‌برند. روش های متفاوتی برای فرزندپروری مطرح شده اند؛ از یک دیدگاه فرزندپروری به چهار روش تقسیم شده است که عبارتند از: ۱٫ شیوه مقتدرانه ۲٫ شیوه سهل گیرانه ۳٫ شیوه مستبدانه ۴٫ شیوه مسامحه کارانه

روش فرزندپروری و روش تربیتی والدین بر جنبه‌های مختلف رشد فرزندان آنان تاثیر می‌گذارد. در واقع پایه و اساس فرزند پروری مبین تلاش های والدین برای کنترل و اجتماعی کردن کودکانشان است . اگر چه والدین ممکن است در چگونگی کنترل و اجتماعی کردن فرزندان خود با یکدیگر تفاوت داشته باشند ولی به نظر می‌رسد که همه والدین در تعلیم و تربیت و نظارت بر فرزندان نقش اولیه را به عهده دارند (پرند، ۱۳۸۹).

خانواده و مدرسه می‌توانند راهکارهایی را پدید آورند که فاکتورهای محافظ را بیشتر کنند و تاب آوری را افزایش دهند. با فراهم آوردن محیطی که به اندازه کافی تسهیل کننده است، دانش آموزان می‌توانند خصوصیات تاب آوری را در زندگی خود کسب کنند.

از نظر هندرسون(۲۰۰۳) یکی از عوامل فردی که می‌تواند در ایجاد تاب آوری نقش داشته باشد، هوش هیجانی^[۵]است. هوش هیجانی جدیدترین تحول در زمینه تفکر و هیجان است. سلیگمن^[۶] (۲۰۰۴، به نقل از کرد میرزا، ۱۳۸۸) نیز معتقد است که تاب آوری با متغیرهای خلاقیت، هوش هیجانی، خود گردانی، احتیاط، سرزندگی و شوخ طبعی در ارتباط است.

هوش هیجانی اولین بار توسط مایر^[۷] و سالووی^[۸] (۱۹۹۰) مطرح شد از دیدگاه بار – اُن^[۹]هوش هیجانی دسته ای از مهارت ها، استعدادها و توانایی‌های غیرشناختی است که توانایی موفقیت فرد را در مقابله با فشارها و محدودیت های محیطی افزایش می‌دهد. ‌بنابرین‏ هوش هیجانی از عوامل مهم در موفقیت زندگی فردی می‌باشد. بار – آن معتقد است که تفکر هیجانی قسمتی از تفکر منطقی و هوش کلی است و هوش دارای ابعاد شناختی و هیجانی است. بعد هیجانی هوش دو جزء کلی را شامل می شود به عنوان مهارت های درون فردی و برون فردی. هوش درون فردی هوشی است که به ما کمک می‌کند تا به افکار و احساسات خود معنا ببخشیم. هوش بین فردی به ما کمک می‌کند تا روابط خود با دیگران، همدلی با آن ها، برانگیختن بین آن ها و فهم ارتباط بین آن ها را تنظیم کنیم. ‌بنابرین‏ هوش هیجانی از مجموعه ای از مهارت ها، توانایی ها و تسهیل کننده های گوناگونی ساخته شده است که بیشتر آن ها را می توان از طریق یادگیری در دیگران ایجاد کرد یا پرورش داد . هوش شناختی عمدتاًٌ به صورت ارثی تثبیت شده است و قابل تغییر نیست ولی هوش هیجانی قابل یادگیری است و سبک های فرزندپروری والدین می‌تواند بر چگونگی شکل گیری آن تاثیر بسزایی داشته باشد( بشارت ، ۱۳۸۴).

با توجه به مطالب بالا و پژوهش های انجام شده در این زمینه، چنین بر می‌آید که بین سبک های فرزند پروری، هوش هیجانی و تاب آوری رابطه وجود دارد. ولی با این حال نمیتوان ‌به این نتیجه رسید که سبک های فرزند پروری و هوش هیجانی می‌توانند تاب آوری را پیش‌بینی کنند.

‌بنابرین‏ حرفه‌ای که بتواند توقعات یاد شده را برآورد، باید در عین حرفه‌ای بودن، اسلامی باشد و مراد از اسلامی بودن بهره‌مندی از منبع بسیار مهم قرآن و روایات است و البته ‌به این معنا بی‌نیازی از سایر منابع نیست.

۶- دانش انسانی، اخلاق دانش بشری است. یعنی برای انسان است ‌بنابرین‏ باید انسان را شناخت تا سرانجام به حفظ حرمت، تعالی و سعادت همیشگی او بیانجامد. تعهدات اخلاقی در واقع رعایت حقوق مردم است.

۷- ویژگی‌های زبانی، کارایی اخلاق حرفه‌ای تا حدود زیادی مرهون زبان آن است. دانش اخلاق به دلیل هویت تربیتی و آموزشی آن نمی‌تواند زبان ریاضی یا فلسفی داشته باشد. از دانش اخلاق انتظار می‌رود که از قدرت تأثیر بر همه ابعاد وجودی آدمی برخوردار باشد و مخاطب اخلاق ساحت وجودی آدمی است و چنین خطابی زبان خاصی را می‌طلبد.

۸- دانش میانی رشته‌ای^[۷۹]، مسائل اخلاقی در کسب و کار، مسائل چند تباری‌اند و لذا پاسخ به آن‌ ها محتاج مطالعه میان رشته‌ای است و به همین دلیل اخلاق حرفه‌ای دانش میان رشته‌ای است. میان رشته‌ای بودن را نباید با چند رشته‌ای بودن در آمیخت (فرامرز قراملکی، ۱۳۸۸، صص۲۰۸-۲۰۰). شکل شماره (۲-۶) ویژگی­های هشت گانه اخلاق حرفه­ای را نشان می­دهد؛

شکل شماره (۲-۶) ویژگی­های اخلاق حرفه­­ای

«ابوت^[۸۰]» در مقاله «اخلاق حرفه­ای»، پنج مشخصه یا ویژگی برای اخلاق حرفه­ای بیان می­ کند. این ویژگی­ها عبارتند از؛

۱- تقریبا تمامی حرفه­ ها از قوانین اخلاقی رسمی -البته مکتوب- برخوردارند.

۲- به نظر می­رسد باور و پذیرش قوانین اخلاق رسمی، ارتباط مستقیمی با شان درون حرفه­ای دارند. هم در نظریه و هم در عمل، شاغلان دارای منزلت درون – حرفه­ای عالی، برای پذیرش قوانین اخلاقی، در مقایسه با شاغلانی که در سطح پایین­تر منزلت درون حرفه­ای جای دارند، آماده­تر و پذیراترند.

۳- اجرای غیر رسمی اصول اخلاقی در میان گروه ­های حرفه­ای سطح پایین، غیر ممکن به نظر می­رسد.

۴- اخلاق حرفه­ای، در نظر و در عمل، مبتنی بر استقلال یا فردگرایی^[۸۱] است. در رژیم قدیم فرانسه و آلمان (قبل از ۱۷۸۹)، قواعد اخلاقی صاحبان حرفه، از تعهدات و الزامات سازمانی رسمی تحمیل شده به آن ها توسط مقامات مرکزی، مشتق می­شد، اما هم اکنون، دیگر بدان شکل عمل نمی­ شود و تقریباً در همه جا، اصول اخلاقی حرفه­ای مستقل حاکم شده است.

۵- آخرین مشخصه اخلاق حرفه­ای، تقسیم ­بندی خاص و تعادل بین خود و فرامین و دستورات ‌می‌باشد. در مقابل، تعهدات و الزامات برای کسب مشتری، مانند سیاست­های قیمت­ گذاری، قوانین علیه دزدی مشتری و از این قبیل را می­ گیرند، بسیار زیاد است.

در واقع، تعهدات اخلاقی برای مشتریان، کم و نسبتاً خاص بوده اما تخلفات مستقیم آن ها به مجازات­های جدی می­انجامد. در حالی­که، قواعد درون حرفه­ای هم زیاد و هم مفصل است، با این حال، تخلفات آن ها، به واکنش­های خفیف­تری می­انجامد (Abbott,1983).

راهکارهای توسعه اخلاق حرفه­ای

سازما ن­های مترقی از طرق مختلفی برای حفظ و توسعه اخلاق حرف های تلاش ‌می‌کنند که عمده ترین و مهم­ترین راهکارها عبارتند از:

۱- آموزش اخلاقیات

آموزش اخلاق یک امر ضروری و واجب است. آموزش موضوعات اخلاقی کار بسیار سخت و دشوار به نظر می­رسد، ولی در واقع این آموزش به معنای ایجاد هنجارها و ارزش­های استاندارد و واقعی است که به نوبه خود موجب افزایش کارایی افراد و همچنین ظرفیت و توانایی­شان و درست کار کردن و نگرش صحیح به حرفه و شغل خود می­ شود (Bergnhehouwen, 1996, P25).

آموزش اخلاقی شامل آموزش مجموع­های از قواعد و اصولی است که به کارمندان و مدیران سازمان ارائه می­ شود تا نسبت به خود و سایرین رفتار مناسبی داشته باشند و با ارباب رجوع خود با احترام بر خورد کنند. این آموزش اخلاقی در چارچوپ دانش، عادات و رفتار و نگرش­ها شکل ‌می‌گیرد. اخلاق حرفه­ای مطابق با آموزش اخلاقی نقش مهمی در رشد و توسعه یک سازمان خواهد داشت (Devine, 2006, P4).

از دیدگاه جامعه­شناسان اجتماعی نوین، در رابطه با آموزش اخلاق حرفه­ای ‌می‌توان ‌به این نکته اشاره نمود که افراد زمانی می ­توانند به خود کنترلی برسند که آموزش­های مناسب و قوی به آن ها داده شود. اگر آموزش­ها مناسب افراد و سازمان نباشد، در رفتار آن ها تاثیر نگذارد و نتواند درآنها تحولی ایجاد کند، به ارتباطات آن ها با سایرین لطمه وارد می­ کند و به کل سازمان ضرر خواهد زد و از همه مهم­تر کارکنان به خود کنترلی اخلاقی نخواهند رسید.

این جامعه­شناسان آموزش را رفع کننده تنش اخلاقی در بین کارکنان و مدیران می­دانند و آموزش را شاخصی در اجرای بهتر حرفه و خودکنترلی برمی­شمارند. عقیده

این جامعه­شناسان بر این است که آموزش مجموع­های از رفتارهای آگاهانه به افراد کمک می­ کند تا درست فکر کنند و راه درست را از اشتباه تشخیص دهند، درست

برخورد کردن را یاد بگیرند، به خود و دیگران اعتماد داشته باشند، تنش­ها را دور کنند، روابط خود با سایرین را مستحکم­تر سازند و برای حرفه خود ارزش و اهمیت

بیشتری قائل شوند (Cheung and Pan, 2006, P1).

در زمینه برنامه ­های آموزش و توسعه اخلاق در سازمان­ها، ادارات و… صاحب­نظری به نام کولبرگ تحقیقات بسیاری انجام داده است. با بررسی تحقیقات وی ‌می‌توان دریافت که توسعه اخلاقی و برنامه آموزشی اخلاق، افراد را توانمند می­سازد تا در تصمیم ­گیری­ها و قضاوت­ها خوب و درست عمل کنند.

او عنوان می­ کند که پیشروی به سوی توسعه اخلاقی موجب تعامل و شناخت بهتر افراد نسبت به یکدیگر می­ شود. ‌بر اساس دیدگاه وی، اخلاق فقط در یک ساختار اجتماعی مطرح نیست و حیطه­های وسیعی را دربر ‌می‌گیرد. او معتقد است تجارب شخصی نقش بسیار زیادی در تکامل افراد ایفا می­ نماید.

از طریق تبادل این تجربه است که فرد فرصتی برای درک دیدگاه­ های سایرین به دست آورده و جهت گیری­های اخلاقی را به سمت درون گرایی کامل سوق می­دهد.

پیشینه اخلاق و آموزش در اصل به سه دهه پیش باز می­گردد که گروهی از صاحب نظران عنوان داشتند که انسان­ها در اثر تعاملات اجتماعی و آموزش درست اخلاقی می ­توانند در شغل و حرفه خود موفقیت کسب کنند. برخی دیگر از صاحب نظران نیز بر این باورند که اخلاق حرفه­ای در فرهنگ سازمانی باید با آموزش درست همراه باشد (Zdenek and Schochor, 2007, P517).

آموزش اخلاق حرفه­ای در جهت تغییر رفتار است و این تغییر مستلزم فعالیت یافتن مهارت­ های رفتاری است. برنامه ­های آموزشی باید موجب افزایش توانایی فرد در زمینه رفتار اخلاقی در شرایط مختلف شوند.

دانش، مهارت و توانایی سه شرط لازم تغییر رفتار اخلاقی به شمار می­روند و اخلاق حرفه­ای یک دانش، مهارت و توانایی کاربردی است که باید در برنامه آموزشی سازمان گنجانده شود.