۲٫السون^[۱۶]

برای تشکیل زندگی خانوادگی مراحلی را مطرح می‌کند معتقد است که میزان رضایتمندی زناشویی در هریک از این مراحل متفاوت است. مراحلی را که مطرح کرده عبارتند از۱) زوجهای جوان بدون بچه، ۲) خانواده با بچه های پیش دبستانی، ۳) خانواده با بچه های دبستانی، ۴) خانواده با فرزندان نوجوان، ۵) خانواده با فرزندان که شروع به ترک خانه می‌کند. ۶) خانواده بدون فرزند(که در این مرحله فرزندان خانه را ترک گفته اند. ۷) خانواده در دروان بازنشستگی و پیری(السون،۱۹۸۸).

۳٫نظریه مبادله اجتماعی نای^[۱۷]

یکی از نظریه های مهم در زمینه ازدواج و خانواده که توجیه مناسبی برای روابط رضایت بخش و بالعکس می‌باشد نظریه مبادله اجتماعی نای است. از این نظریه پاداش ها و هزینه های موجود در تمایلات مورد توجه قرار می گیرند، افراد به دنبال مبادلات پاداش دهنده هستند و تلاش کمتری را برای حفظ هزینه ها در مقایسه با پاداش ها می‌کنند. اکثر مطالعات ‌در مورد کیفیت تصمیم گیری در خانواده، توجیه علت و چگونگی تصمیم گیری ، از این نظریه ها استفاده نموده اند. نظریه مبادله اجتماعی، بر یک مدل اقتصادی از رفتار انسانی است و فرض اساسی در نظریه فوق این است که روابط با پاداش های بیشتر و هزینه های کمتر، رضایتمندی بیشتری را ایجاد خواهد کرد و دوام بیشتری خواهد داشت. شواهدی وجود دارد که دوام یک رابطه با سطح کلی پاداش های موجود مرتبط می‌باشد(روشنی،۱۳۸۹).

این نظریه اشاره ‌به این مطلب دارد که هر کس منبع مانند پول، دانش، استعداد، عاطفه و … دارد که برای پاداش مناسب به دیگران از این منابع استفاده می‌کند. چنین منابعی می‌تواند منبع قدرت در تصمیم گیری زوجین باشد. نظریه مبادله اجتماعی به طور گسترده ای برای کمک به زوجین در موقعیت های تعارض استفاده می شود. اثر درمان های موفق زناشویی بر حداکثر سازی جنبه‌های پاداش دهند روابط و به حداقل رساندن موانع تأکید می‌کند.

۴٫نظریه چرخه زندگی زناشویی^[۱۸]

شواهد حاکی از آن است که در ازدواج ، دوره های خاصی وجود دارد که سطح رضایتمندی پایین تر از سایر دوره هاست . نظریه چرخه زناشویی با تقسیم بندی مراحل زندگی و تغییرات و تنش و نقش های خاص هر مرحله به بررسی تفاوت ها در سطح رضایتمندی زناشویی که از تغییرات دوره های مختلف است می پردازد. الیس معتقد است که میزان رضایت یا ‌نارضایت‌مندی زناشویی ممکن است در طول رشد طبیعی انسان تغییر کند. رابطه ای که زوج در ۲۰ سالگی یا اوایل ازدواج فوق العاده رضایت بخش تلقی می‌کنند ممکن است با ۴۰ ساله شدن آن ها و تغییراتی در زندگی و ایجاد علائق جدید در طی این توالی منظم و قایع قبلی می‌داند. چنین رویکردی برای توجیه تاثیرات چرخه زندگی بر روابط مفید می‌باشد. مفهوم مهمی که اغلب متخصصین خانواده درمانی، جامعه شناسان و طراحان چرخه زندگی به آن اشاره کرده از پدیده اپی ژنی تیسم ارتباطی است. با توجه به اصل اپی ژنیک مطرح ‌کرده‌است که مبادلات هر مرحله رشدی بر اساس تبادلات قبلی می‌باشد. موفقیت یا شکست در مراحل بعدی بستگی به پیامدهای تکالیف و تبادلات مراحل قبلی دارد و همین موضوع برای متخصصین مربوطه مدل جالبی از چهار جریان عمده در اپی ژنی تیسم ارتباطی بادوام ارائه می‌دهد که عبارتند از (دلبستگی، مراقبت، ارتباط، حل مسئله مشترک و متقابل) (لوکاس^[۱۹]،۲۰۰۳)

(زمانی منفرد۱۳۷۵؛ به نقل از روشنی،۱۳۸۹) اشاره می‌کند که هر چه مدل های مختلف چرخه زندگی زناشویی اساس و نشانه های رشدی و مراحل متفاوتی را ارائه کرده (از سه مرحله فلوری تا ۲مرحله راجرز) اما به میزان قابل توجهی در مراحلی مانند داشتن یا نداشتن فرزند، مدت زمان ازدواج، سن فرزندان، جریان های اپی ژنتیک همپوشی دارند. همچنین وی به نقل از برپلر مدل پنج مرحله ای از چرخه زندگی زناشویی را به قرار ذیل مطرح می‌کند:

مرحله اول : سال‌های اولیه ازدواج ^[۲۰]

مرحله دوم : انتقال به دوره والدینی ^[۲۱]

مرحله سوم : نیمه زندگی ^[۲۲]

مرحله چهارم : فرا والدینی ^[۲۳]

مرحله پنجم : مرحله اوج ^[۲۴]

۲- ۶- مدل چند مختصاتی نظام های زناشویی

این مدل بر سه بعد توجه دارد: همبستگی، انعطاف پذیری و ارتباط، فرض اساسی این مدل آن است که نظام های متعادل در مقایسه با نظام های نامتعادل کارکرد مناسبتری دارند.

۱٫همبستگی زناشویی: عبارت است از وابستگی عاطفی زوج ها نسبت به هم در مدل چند مختصاتی متغیرهایی برای تشخیص، اندازه گیری ابعاد همبستگی خانوادگی مورد استفاده قرار می گیرند که عبارتند از: وابستگی عاطفی، وجود مرزها، یکپارچگی زمان، مکان، دوستان، تصمیم گیری، علایق و سرگرمی ها، تمرکز این سازه برآن است که نظام های خانواده چگونه بین جدایی در برابر یکپارچگی اعضای خود تعامل برقرار می‌کند. زوج های متعادل ‌در چرخه ی زندگی کارکرد خوبی دارند. سطوح نامتعادل همبستگی در دو حد افراطی قراردارند، یا خیلی پایین (بی تفاوت) و یا خیلی بالا (در هم تنیده) در رابطه بی تفاوت؛ یک نوع جدایی عاطفی، تعامل در حداقل و جدایی و استقلال در حداکثر است. در رابطه در هم تنیده نزدیکی عاطفی خیلی زیاد است و به وفاداری اهمیت زیاد داده می شود. افراد وابستگی زیادی به هم دارند و به یکدیگر پاسخ می‌دهند و جدایی فردی و فضای خصوصی در حداقل است.

۲٫ انعطاف پذیری: میزان تغییر فرد در رهبری، نقش ها و قواعد رابطه ای خودش، مفاهیم ویژه عبارتند از رهبری ( کنترل)، سبک های گفتگو، نقش ها و قواعد رابطه ای، توجه مفهوم انعطاف پذیری بر چگونگی ثبات متعادل نظام ها در برابر تغییرات است.

۳٫ارتباط: ارتباط برای آسان سازی حرکت به طرف دو دیگر نقش حساسی دارد، ارتباط زوج ها با توجه به مواردی همچون گوش دادن، صحبت کردن، خود افشایی، احترام اندازه گیری می شود یافته ها نشان می‌دهد که خانواده های متعادل ارتباط مطلوبی دارند درحالی که در نظام خانوادگی نامتعادل ارتباط ضعیفی وجود دارد(فقیرپور، ۱۳۸۳).

۲- ۷- رفتارهای آرامش بخش در روابط زوجین

الف)رفتارهای مرد نسبت به زن:

گفتگوی عاشقانه داشتن، گوش دادن به دردل همسر، داشتن گفتگوی صمیمی با وی، گذاشتن وقت برای تفریح و سرگرمی، گذشت نسبت به همسر، بیان نقاط مثبت همسر به ویژه در بین اعضای خانواده اش، احترام به خانواده همسر، عذرخواهی به خاطر اشتباهی که سهواً انجام شده، چندین برابر شدن محبت در دوران بارداری، نظرخواستن ‌در مورد مثلاً انتخاب رنگ های وسایل خانه، مشکلات شغلی را به خانه نیاوردن و آراسته کردن خود(ملک محمودی، ۱۳۸۶).

ب) رفتارهای زن نسبت به مرد: