۳-۲- روش تحقیق

روش تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی است. زیرا نتایج آن را می‌توان در عمل به کار گرفت.در ضمن تحقیق حاضر به لحاظ اجرا یک تحقیق توصیفی- همبستگی است زیرا بدون دخل و تصرف وضع موجود را توصیف می‌کند. و در بررسی رابطه متغییر ها از رگرسیون و همبستگی استفاده می‌شود. به لحاظ ماهیت داده ها نیز این پژوهش پس رویدادی تلقی می‌شود زیرا در آن از داده های گذشته شرکت‌ها استفاده شده می‌شود.

۳-۳- جامعه آماری

جامعه آماری عبارت از کلیه عناصر و افرادی که در یک مقیاس جغرافیایی (جهانی یا منطقه ای) دارای یک یا چند صفت مشترک باشند (حافظ نیا، ۱۳۸۱، ص ۱۱۹).

جامعه آماری این تحقیق کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشند، که از ابتدای سال ۱۳۸۵ لغایت ۱۳۹۰ در بورس فعال بوده‌اند. دوره زمانی تحقیق، یک دوره۶ ساله انتخاب گردید که از ابتدای سال ۱۳۸۵ آغاز و به انتهای سال ۱۳۹۰ ختم می‌شود.

۳-۴- نمونه آماری

نمونه آماری عبارت است از «تعداد محدودی از آحاد جامعه آماری که بیان کننده ویژگی‌های اصلی جامعه باشند» (عادل آذر، ۱۳۸۱).

برای انتخاب نمونه آماری مناسب که یک نماینده مناسبی برای جامعه آماری مورد نظر باشد از روش حذفی استفاده شده است. برای این منظور ۳ معیار در نظر گرفته شده است و در صورتی که یک شرکت کلیه معیارها را احراز کرده باشد به عنوان یکی از شرکت‌های نمونه انتخاب شده است. معیارهای مذکور به شرح زیرند:

– شرکت‌ها باید تولیدی باشند

۲- سال مالی شرکت‌ها باید پایان اسفند ماه باشد و شرکت نباید در طول سال‌های مالی مورد بررسی تغییر سال مالی داده باشد.

۳- شرکت‌ها مورد بررسی باشد از ابتدای سال ۱۳۸۵ تا پایان سال مالی ۱۳۹۰ در بورس اوراق بهادار تهران عضو باشد.

بعد از مدنظر قرار دادن کلیه معیارها بالا، تعداد نمونه مورد نظر ۱۱۰ شرکت شد و مشاهدات ما به ۶۶۰ سال- و شرکت رسید.

همان‌ طور که ملاحظه می‌شود در این تحقیق، محقق به روش حذفی شرکت‌های مورد مطالعه را از بین جامعه آماری، انتخاب نموده است. در نتیجه فرایند ذکر شده، تعداد ۱۱۰ شرکت به عنوان شرکت‌های مورد مطالعه انتخاب شدند. که در جدول (۳-۱) فهرست شده‌اند.

جدول ۳-۱٫ لیست شرکت‌های مورد بررسی

ردیف
نام شرکت
ردیف
نام شرکت
ردیف
نام شرکت
۱

افست

۳۸

حمل ونقل توکا

۷۵

صنعتی مینو (خرمدره)

۲

البرز دارو

۳۹

خاک چینی ایران

۷۶

فرآورده‌های تزریقی

۳

الکتیک خودرو شرق

۴۰

دارو ابوریحان

۷۸

فرآورده‌های نسوز آذر

۴

ایران خودرو

۴۱

دارو اسوه

۷۹

فولاد کاویان

۵

ایران خودرو دیزل

۴۲

دارو اکسیر

۸۰

فولاد خراسان

۶

ایران دارو

۴۳

دارو امین

۸۱

فیبر ایران

۷

ایران مورینوس

۴۴

دارو جابرابن حیان

۸۲

قطعات اتومبیل

۸

آهنگری تراکتور

۴۵

دارو داملران رازک

۸۳

قند اصفهان

۹

باما

۴۶

دارو زاهرودی

۸۴

قند قزوین

۱۰

بهسرام

۴۷

دارو سبحان

۸۵

کارتن مشهد

۱۱

بهنوش

۴۸

دارو عبیدی

۸۶

کاشی مشهد

۱۲

پارس الکتریک

۴۹

دارو فارابی

۸۷

کاشی اصفهان

۱۳

پارس خزر

۵۰

دشت مرغاب

۸۸

کاشی پارس

۱۴

پارس خودرو

۵۱

دوده صنعتی پارس

۸۹

کاشی نیلو

۱۵

پارس دارو

۵۲

‌ذغال‌سنگ نگین

۹۰

کاسیمین

۱۶

پارس سویچ

۵۳

رینگ سازی مشهد

۹۱

کربن ایران

۱۷

پتروشیمی اصفهان

۵۴

زامیاد

۹۲

کشت وصنعت پیاذر

۱۸

پتروشیمی آبادان

۵۵

سایپا

۹۳

کمباین ساری

۱۹

پتروشیمی خارک

۵۶

سایپا آذین

۹۴

کمک فنذ ایندامین

۲۰

پتروشیمی فارابی

۵۷

سایپا دیزل

۹۵

گاز لوله

۲۱

پشم ‌و شیشه ایران

۵۸

سموم علف کش

۹۶

گروه بهمن

۲۲

پلاستیران

۵۹

سیمان ارومیه

۹۷

لاستیک سهند

۲۳

پلاسکوکار سایپا

۶۰

سیمان داراب

۹۸

لامپ پارس شهاب

۲۴

تراکتور سازی

۶۱

سیمان سپاهان

۹۹

لنت ترمز

۲۵

تکنوتار

۶۲

سیمان شاهرود

۱۰۰

لوله ‌و ماشین سازی

۲۶

تکین کو

۶۳

سیمان شمال

۱۰۱

ماشین آلات تراکتور سازی ایران

۲۷

تولی پرس

۶۴

سیمان صوفیان

۱۰۲

ماشین سازی اراک

۲۸

تهران دارو

۶۵

سیمان قائن

۱۰۳

ماشین سازی نیرو محرکه

۲۹

جام دارو

۶۶

سینا دارو

۱۰۴

محور سازانمس باهنر

۳۰

جوش اکسیزن

۶۷

شیشه وگاز شیمی داروپخش

۱۰۵

معادن بافق

۳۱

چادرملو

۶۸

صنعتی بارز

۱۰۶

معادن منگنز ایران

۳۲

معدنی املاح ایران

۶۹

نفت پارس

۱۰۷

ناب

۳۳

معدنی دماوند

۷۰

نورد قطعات فولادی

۱۰۸

نساجی بروجرد

۳۴

ملی سرب و روی

۷۱

نیرو محرکه

۱۰۹

نفت تهران

۳۵

مواد دارو پخش

۷۲

نیروتراس

۱۱۰

چرخشگر

۳۶

موتورسازان تراکتور

۷۳

نیروکلر

۳۷

سالمین

۷۴

بیکویت گرجی

۳-۵- تعریف متغیرهای تحقیق ونحوه محاسبه آن‌ ها

اساساً درهرکارتحقیقی، تعیین متغیرهای تحقیق یکی ‌از عمده ترین مراحل تحقیق می‌باشد. در پژوهش حاضر متغیرهای تحقیق عبارت‌اند از:

۳-۵-۱- درصد مالکیت اعضای هیئت مدیره

۲- با اندازه‌گیری نتایج مورد انتظار سازمانی و همچنین ارزیابی و اندازه‌گیری و رضایت کارکنان و مشتری ها مشخص می‌شود آیا سیاست‌ها به طور صحیح تدوین شده‌اند یا خیر.

۳- ارزیابی و اندازه‌گیری عملکرد امکان شناسایی زمینه‌هایی که مدیریت باید توجه بیشتری به آن ها بنماید را میسر می‌سازد و به شناسایی فرصت ها و محدودیت ها کمک می‌کند.

۴- ارزیابی عملکرد باعث ایجاد اطلاعات برای مدیران در تصمیم‌گیری های مدیریتی خواهد بود. چرا که بخش زیادی از اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری های مدیریتی از طریق اندازه‌گیری و ارزیابی سیستم عملکرد و ارزیابی سیستم عملکرد فراهم می‌آید.

هر تلاشی که به منظور دستیابی به موفقیت صورت می‌گیرد باید دارای چارچوبی باشد و بهبود عملکرد سازمانی باید بر آگهی فرآیندی باشد که «چرخه عملکرد» نامیده می‌شود. هر برنامه بهبود عملکرد سازمانی باید از اندازه‌گیری عملکرد و بعد ارزیابی عملکرد شروع نماید. (الهی، ۱۳۷۸، ص۵۲)

۲-۲-۷ مسئولیت اجتماعی و عملکرد مالی

تمایل و اصرار واحد تجاری به تعهد نسبت به مسئولیت اجتماعی در تمامی ابعاد، اثر قابل توجهی را روی عملکرد مالی دارد، در واقع گرایش به سمت مسئولیت اجتماعی، واحد تجاری را ترغیب می‌کند تا برای بهبود محیط زیست، استفاده از انرژی و مواد کمتر، مدیریت ضایعات و غیره تلاش می‌کند. (ساندهو، کاپور، ۲۰۱۰). در نتیجه واحدهای تجاری می‌توانند بازده های بلند مدت خود را از طریق کاهش اثرات منفی خودبر اجتماع، به صورت اختیاری، حداکثر نمایند. به طوری که امروزه این تفکر در میان واحدهای تجاری به صورت روز افزون در حال شکل گیری است که موفقیت بلند مدت آن ها می‌تواند از طریق مدیریت کردن عملیات شرکت، هم زمان با ایجاد اطمینان از حمایت محیطی و پیشرفت مسئولیت های اجتماعی شرکت، تحقق می‌یابد. (سامی و همکاران، ۲۰۰۸). ‌بنابرین‏ اجرای مسئولیت اجتماعی شرکت منجر به بهبود موفقیت شرکت ها در بلند مدت ی شود و در نهایت منجر به رشد اقتصادی و افزایش توان رقابتی شرکت و بهبود عملکرد مالی آن می‌گردد. (سانچز و همکاران، ۲۰۱۰).

بر اساس پژوهش هایی که صورت گرفته است وجود سه نوع رابطه مثبت، منفی و خنثی (عدم وجود رابطه) بین مسئولیت اجتماعی و عملکرد مالی مطرح است. چندین دیدگاه مختلف در زمنیه ارتباط مثبت بین مسئولیت اجتماعی شرکت و عملکرد مالی وجود دارد. دیدگاه اول این است که رابطه ی بین هزینه های کمی شرکت ها، مثل پرداخت های بهره به دارندگان اوراق قرضه، و هزینه های کیفی آن ها، مثل کیفیت تولید یا هزینه های امنیتی، وجود دارد. تلاش شرکت ها برای تحمل هزینه های کیفی کمتر از طریق فعالیت های اجتماعی، به هزینه های کمی بالاتری منجر می شود. همچنین، “فرضیه اثر اجتماع” به عنوان پایه و اساس ارتباط مثبت بین عملکرد اجتماعی و عملکرد مالی شرکت ارائه شده است. در واقع این فرضیه پیشنهاد می‌کند که تامین مجموع نیازهای ذینفعان غیر مالک شرکت اثر مثبتی روی عملکرد مالی خواهد داشت. دیدگاه دوم این است که شرکت های موفق از لحاظ مالی منابع کمتری در ایجاد عملکرد مالی بالای خود به کار می گیرند در نتیجه می‌توانند بخش اعظم منابع خود را به عملکرد اجتماعی اختصاص دهند. دیدگاه سوم نیز بیان می‌کند که شرکت هایی که مسئولیت اجتماعی بیشتری می پذیرد کمتر در معرض ریسک رویدادهای منفی هستند زیرا احتمال کمتری وجود دارد که جریمه های سنگینی برای آلودگی زیاد (محیط زیست) پرداخت کنند، یا احتمال کمی وجود دارد که دعاوی پر هزینه بر علیه آن ها وجود داشته باشد، یا به ندرت فعالیت های منفی اجتماعی که ممکن است برای اعتبار آن ها مخرب باشد را، انجام دهند، که این موارد در نهایت بر عملکرد مالی شرکت ها تاثیر مثبت دارد. به طور کلی، اگر دو شرکت که از هر نظر یکسان هستند و تنها تفاوت آن ها در پذیرش مسئولیت اجتماعی در سطح وسیع توسط یکی از این دو شرکت و عدم پذیرش مسئولیت اجتماعی توسط شرکت دیگری باشد، می توان انتظار داشت که شرکت اولی ریسک منفی کمتر داشته باشد و با رویدادهای زیان آور کمتری مواجه شود.

1. 1. . Corporate Social Responsibility (CSR) ↑

1. 1. . Tsoutsoura ↑

1. 1. . Reputation ↑

1. 1. . SCHWAIGER ↑

1. 1. . Tesotesora ↑

1. 1. . Shahin ↑

1. 1. – Van Eupen ↑

1. 1. – Pohle ↑

1. 1. – Hittner ↑

1. 1. – sustainable ↑

1. 1. – corporate citizenship ↑

1. 1. – social responsiveness ↑

1. 1. – corporate governance ↑

1. 1. – stakeholder management ↑

1. 1. – Carriga ↑

1. 1. – Mele ↑

1. 1. – Bowen ↑

1. 1. – social contract theory ↑

1. 1. – Legitimacy theory ↑

1. 1. – Friedman ↑

1. 1. – conceptualization ↑

1. 1. – Carroll ↑

1. 1. – Gardberg ↑

1. 1. – Fombron ↑

1. 1. . Danko ↑

1. 1. . Holm & Vatez ↑

1. 1. . W.Griffin & JAYB.Barney ↑

1. 1. .Business for Social Responsibility (BSR) ↑

1. 1. .McWiliiams & Siegel ↑

1. 1. .Frooman ↑

1. 1. . Havard Bowen ↑

1. 1. . The social Responsibility Of the Businessman ↑

1. 1. .Weihrich & Koontz ↑

1. 1. .Igor Ansoff ↑

1. 1. .Corporate Strategy ↑

1. 1. . Philanthropy ↑

1. 1. .Mele & Guillen ↑

1. 1. .Neo- Guillen ↑

1. 1. . Milton Friedman ↑

1. 1. .NewYork Times ↑

1. 1. . Vehrikh & Kontez ↑

1. 1. . Neo-Keynesian View ↑

1. 1. .Radical Political Economy View ↑

1. 1. .Social Responsiveness ↑

1. 1. .robbins & Coulter ↑

1. 1. .The Classical View ↑

1. 1. .The Socio Economic View ↑

1. 1. . Philip Kotler ↑

1. 1. . The holistic Marketing Concept ↑

1. 1. . Social Responsibility Marketing ↑

1. 1. . Socitel Marketing ↑

1. 1. . Socitel vigeo Corporate Social Responsibility (www. Vigeo.com). ↑

1. 1. . Social Dialog ↑

1. 1. . Transparency ↑

1. 1. . Van de Velde et al ↑

1. 1. . Ferench & Saverd ↑

1. 1. . Ketro ↑

1. 1. – Buchholts ↑

1. 1. – Davis ↑

1. 1. – Blomstrom ↑

1. 1. – Holme ↑

1. 1. – Watts ↑

1. 1. . Lantos ↑

1. 1. . G.B.Stewart, 1991,22 ↑

1. 1. . K.Lehn, K.Makhija, 1996,97 ↑

1. 1. – بهرامی احمدی ، حمید.۱۳۹۰٫«حقوق تعهدات وقراردادها».تهران.انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).ص۵۸ ↑

1. 1. – امامی ، میرسیدحسن.۱۳۸۷٫«حقوق مدنی».تهران.انتشارات اسلامیه .ج ۱٫ص ۱۷۳ ↑

1. 1. – شهبازی ، محمدحسین . ۱۳۸۵٫ «مبانی لزوم وجوازاعمال حقوقی». تهران. مؤسسه‌ فرزانگان دادآفرین.ص ۶۲ ↑

1. 1. – ماده ۳۶۱ قانون مدنی : «اگردربیع عین معین معلوم شودکه مبیع ‌وجود نداشته بیع باطل است.» ↑

   

1. 1. – گرجی ، ابوالقاسم . ۱۳۸۷٫ «مبانی حقوق اسلامی».تهران. انتشارات مجد.ص۳۴ ↑

1. 1. – حق حبس ‌به این معنا است که هر یک از طرفین می‌تواند با حصول شرایطی انجام تعهد خود را منوط به انجام تعهد از سوی طرف مقابل بداند. به ‌عنوان مثال فروشنده تحویل ثمن را منوط به تادیه ثمن معامله قراردهد. ↑

1. 1. – صفایی ، سید حسین. ۱۳۸۶٫ «دوره مقدماتی حقوق مدنی- اشخاص واموال». تهران. انتشارات میزان.ج ۱٫ ص ۲۱۵ ↑

1. 1. – جعفری لنگرودی ، محمدجعفر.۱۳۹۱٫«مجموعه محشی قانون مدنی».تهران.انتشارات گنج دانش.ص ۷۲۷ ↑

1. 1. – صفایی ، سید حسین. ۱۳۸۶٫ «دوره مقدماتی حقوق مدنی- اشخاص واموال». تهران. انتشارات میزان.ج ۱٫ ص ۱۴۹ ↑

1. 1. – کاتوزیان ، ناصر. ۱۳۸۸٫ «حقوق مدنی (اموال ‌و مالکیت)». تهران. انتشارات میزان.ص ۷۴ ↑

1. 1. – اصل ۴۵ قانون اساسی ج.ا.ا : «انفال وثروتهای عمومی ، ازقبیل زمین‌های موات یارهاشده ، معادن ، دریاها ، دریاچه ها ، رودخانه هاوسایرآبهای عمومی ، کوه ها ، دره ها، جنگلها، نیزارها ، بیشه های طبیعی ، مراتعی که حریم نیست ، ارث بدون وارث واموال مجهول المالک واموال عمومی که ازغاصبین مسترد می شود ، دراختیارحکومت اسلامی است تابرطبق مصالح عامه نسبت به آنهاعمل نماید ، تفصیل وترتیب استفاده ازهریک راقانون معین می‌کند.» ↑

1. 1. – درتعریف اصل آزادی مالکیت گفته اند : «آزاد بودن اشخاص(حقیقی وحقوقی) درمرحله تملک(ارادی یاقهری) مال های منقول وغیرمنقول ونیزآزادبودن دراداره اموال خودمی باشد.» ↑

1. 1. – صفایی ، سید حسین. ۱۳۸۶٫ «دوره مقدماتی حقوق مدنی- اشخاص واموال». تهران. انتشارات میزان.ج ۱٫ ص ۱۷۵ ↑

1. 1. – کاشانی ، سید محمود. ۱۳۸۸٫ «قراردادهای ویژه» .تهران. انتشارات میزان.ص ۳۴ ↑

1. 1. – سوره بقره – آیه ۲۷۵ ↑

1. 1. – سوره نساء – آیه ۲۹ ↑

1. 1. – « وشروه بثمن بخس … واو(یوسف) رابه ثمن بخس فروختند.» – سوره یوسف – آیه ۲۰ ↑

1. 1. – انصاری ، شیخ مرتضی.۱۴۱۶ هـ ق. «مکاسب». قم. مؤسسه‌ نشراسلامی. ج۱٫ص ۲۱۶ ↑

1. 1. – همان ↑

1. 1. – ماده ۱۸۳ قانون مدنی : « عقدعبارت است ازاینکه یک یاچندنفردرمقابل یک یاچندنفردیگر تعهدبرامری نمایند ومورد قبول آنهاباشد.» ↑

1. 1. – امامی ، میرسیدحسن.۱۳۸۷٫«حقوق مدنی».تهران.انتشارات اسلامیه .ج ۱٫ص ۴۴۸ ↑

1. 1. – کاتوزیان ، ناصر.۱۳۸۷٫ «حقوق مدنی(عقودمعین)» . تهران. انتشارات شرکت سهامی انتشار.ج ۱٫ ص ۳۱ ↑

1. 1. – شهبازی ، محمدحسین . ۱۳۸۵٫ «مبانی لزوم وجوازاعمال حقوقی». تهران. مؤسسه‌ فرزانگان دادآفرین.ص ۱۵۶ ↑

1. 1. – کاتوزیان ، ناصر.۱۳۸۷٫ «حقوق مدنی(عقودمعین)» . تهران. انتشارات شرکت سهامی انتشار.ج ۱٫ ص ۳۷ ↑

1. 1. – احمد زاده بزاز ، سید عبدالمطلب .« مالکیت موقت» . نامه مفید.پاییز ۱۳۷۹٫ش ۲۴٫ص ۱۲۴ ↑

1. 1. – شهید اول ، ۱۳۸۷٫ «لمعه دمشقیه» ترجمه وتبیین علی شیروانی . قم .انتشارات دارالفکر. ج۲٫ص ۳۴۸ ↑

1. 1. – جعفری لنگرودی ، محمدجعفر.۱۳۸۸٫ «حقوق اموال».تهران .انتشارات گنج دانش. ص ۲۴۶ ↑

1. 1. – جعفری لنگرودی ، محمدجعفر. بی تا. « دائره المعارف حقوق مدنی وتجارت».تهران.انتشارات مشعل آزادی.ص ۲۳۹ ↑

1. 1. – بروجردی عبده ، محمد.۱۳۸۱٫«کلیات حقوق اسلامی».تهران. انتشارات رهام.ص ۱۴۴ ↑

1. 1. 1. – سوال – دربخش عقود ، فروش یک ملک به صورت زمانی به چندنفرچه حکمی دارد؟( مثلا ملکی به چهارنفرفروخته شده این ملک درهرفصل سال دراختیارمالک همان فصل است که خودش استفاده کند یااجاره دهد)پاسخ – بازگشت به استعلام شماره ۷۵/۵- ۲۱/۷/۱۳۷۵ نظریه مشورتی اداره حقوقی به شرح زیراعلام می شود:« عقد بیع بافرض مندرج دراستعلام ، قابل تحقق نیست ، بعبارت دیگربیع یک ملک برای مثلا یک فصل سال ‌با قوانین موجودمطابقت ندارد زیراوقتی که شش دانگ ملکی را می فروشد آن ملک ازملکیت اوخارج وداخل ‌در ملکیت مشتری می‌گردد واین امرمحدودیت زمانی ندارد یعنی برای همیشه است ، ولی دربعضی ازکشورهای اروپایی این قبیل معاملات تجویزشده است واگرمصلحت باشدکه درایران هم آن روش اعمال شود نیازبه تصویب قانونی خاص دارد.» ↑

   

1. 1. – شریعتی ، سعید. «بیع زمانی ‌یا انتقال مالکیت زمان بندی شده». ماهنامه کانون. اردیبهشت ماه ۱۳۸۸٫ شماره ۹۲٫ص ۹۱ ↑

1. 1. – مظاهری ، حسین . جزوه استفتائات مرکز فقهی قوه قضائیه ↑

1. 1. – جزیری ، عبدالرحمن. ۲۰۰۴ م .«الفقه علی المذاهب الاربعه». بیروت.دارالفکر.ج۳٫ص ۹۵ ↑

1. 1. – سوره نحل – آیه ۴۱ ↑

1. 1. – سوره عنکبوت – آیه ۲۷ ↑

1. 1. – سوره نساء – آیه ۲۵ ↑

1. 1. – الاجاره عقدعلی المنافع بعوض معلوم ↑

1. 1. – حسینی عاملی ، سید محمدجواد.بی تا. «مفتاح الکرامه». لوح فشرده جامع فقه اهل بیت(ع) نسخه ۱/۲ .مرکزتحقیقات علوم اسلامی نور ↑

1. 1. – طباطبایی یزدی ، سید محمدکاظم.۱۴۱۰ هـ ق .« العروه الوثقی». لوح فشرده جامع فقه اهل بیت(ع) نسخه ۱/۲ .مرکزتحقیقات علوم اسلامی نور. ج۲٫ص ۵۷۴ ↑

1. 1. – محقق ثانی ، علی بن حسین کرکی.۱۴۱۰ هـ ق. «جامع المقاصدفی شرح القواعد». لوح فشرده جامع فقه اهل بیت(ع) نسخه ۱/۲ .مرکزتحقیقات علوم اسلامی نور. ج۷٫ص ۸۰ ↑

1. 1. – حکیم ، سیدمحسن . ۱۴۰۴ هـ ق. «مستمسک العروه الوثقی». قم.انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی(ره). ج۱۲٫ص ۳ ↑

1. 1. – دلشاد ، ابراهیم .۱۳۸۸٫«حقوق مدنی- عقودمعین۱».قم. انتشارات آل طه.ص ۱۲۸ ↑

1. 1. – کاتوزیان ، ناصر.۱۳۸۷٫«حقوق مدنی».تهران.انتشارات گنج دانش.ج ۱٫ص ۳۵۸ ↑

1. 1. – ماده ۴۸۲قانون مدنی : « اگرمورداجاره عین کلی باشدوفردی که موجرداده معیوب درآید مستأجرحق فسخ نداردومیتواندموجررامجبوربه تبدیل آن نماید واگرتبدیل آن ممکن نباشد حق فسخ خواهدداشت»ماده ۵۱۰ قانون مدنی : « ‌در اجاره حیوان لازم نیست که عین مستأجره حیوان معینی باشد بلکه تعیین آن به نوع معینی کافی خواهدبود.» ↑

1. 1. – کاتوزیان ، ناصر.۱۳۸۷٫«حقوق مدنی».تهران.انتشارات گنج دانش.ج ۱٫ص ۳۵۹ ↑

1. 1. – سنهوری ، عبدالرزاق احمد. بی تا. «الوسیط فی شرح القانون المدنی».بیروت.دارالاحیاء التراث العربی.ج۶٫ص ۶ ↑

1. 1. – حلی ، محمدبن حسن بن یوسف. بی تا.«تذکره الفقهاء». بی جا. مکتبه المرتضویه. ج۲٫ ص ۲۹۲ ↑

انصاری رنانی (۱۳۷۳) مدیریت مشارکت جورا نشأت گرفته از بلوغ سازمانی می‌داند یعنی هر چه فرد به بلوغ سازمانی بیشتر رسیده باشد ، می توان وی را بیشتر در تصمیم گیری ها شرکت داد. به هر صورت نمی توان بدون قید وشرط پذیرفت که مشارکت فی النفسه خوب است بلکه سودمندی و اثربخشی مشارکت به عنوان یک وسیله یا یک تکنیک بستگی به وجود مجموعه شرایط و پیش شرط هایی دارد که از نظر گذشت. در واقع تفاوت در این شرایط و پیش شرط هاست که می‌تواند تا حدود زیادی ،تفاوت در نتایجی را که از تجربیات مختلف در زمینه مقوله مشارکت ومدیریت مشارکتی به دست آمده است ،توجیه کند.

مدیریت مشارکتی :

مدتی است که موضوع مدیریت مشارکتی در ایران مطرح شده است و برخی از مؤسسات و سازمان ها و شرکت ها نیز سعی بر این داشته اند که این نظام و فرایند را در عمل به اجرا درآورند. ولی باید توجه داشت که مدیریت مشارکتی از دهه ۱۹۵۰ میلادی و در نتیجه بهبود وتوسعه روش های مدیریت علمی و مکتب نئو کلاسیک ایجادگردیده و با گذشت زمان تکامل یافته است به گونه ای که امروزه صاحب نظران ‌و دانشمندان معروف بر این عقیده­اند که نظام مدیریت مشارکتی یکی از روش های مدیریت نوین ، کارساز و نجات بخش در سازمان ها و مؤسسات و تشکیلات گوناگون دنیای کنونی است و تعاریف مختلفی از مدیریت مشارکتی شده است که در زیر به چند مورد از آن ها اشاره می‌گردد.

مدیریت مشارکتی عبارت است از بوجودآمدن فضا و نظامی توسط مدیریت که تمام کارکنان ،مشتریان و پیمانکاران یک سازمان در روند تصمیم سازی ، تصمیم گیری و حل مسائل و مشکلات سازمان با مدیریت همکاری و مشارکت نمایند ( زراعت پیشه، ۱۳۸۰).

مدیریت مشارکتی عبارت است از مجموعه گردش کار ها و عملیاتی که تمام کارکنانیکه سازمان را در روند تصمیم گیری های مربوط به آن سازمان دخالت داده و شرکت می‌سازد . تأکید اصلی این نوع مدیریت بر همکاری و مشارکت علاقمندان و داوطلبان عموم افراد است و می‌خواهد از ایده ها ،نظرات ‌و ابتکار های آن ها در حل مشکلات و مسائل سازمان استفاده می‌کند لذا اساس فرایند این نوع مدیریت بربنیان تقسیم اختیارات بین مدیریت و کارکنان استوار است ( عباس زادگان،۱۳۷۶ ).

مدیریت مشارکتی عبارت است از دخالت و ورود کارکنان مختلف سازمان در رده های مختلف حسب ضرورت درفرآیندتبینمشکل ،تجزیه و تحلیل موقعیت ، بررسی و دستیابی به راه حل ها (طوسی ،۱۳۷۸)

مدیریت مشارکتی ممکن است به درگیر کردن کارکنان در کارشان تعریف شود ممکن است کارکنان در هر سطحی از تصمیم گیری ،در انواع تصمیمات به شکل های گوناگون از سهیم شدن در اطلاعات و نتایج تصمیمات گرفته تا ادغام و یکی کردن تصمیمات و غیره اقدام به مشارکت نمایند .(سبها روال، ۱۹۹۱ )

مدیریت مشارکتی عبارت است از تجزیه و تحلیل نیاز ها و ضرورت های جامعه ،درک مثبت آن ها ،در گیر شدن واگذاری اختیارات و نهایتاً ایجاد برنامه های مطلوب برای همگان(میش ران ،۲۰۰۵)

ابزار مدیریتی :

تصمیم گیری مشارکتی به عنوان ابزار مدیریتی در ساز مان ها بیشتر پذیرفته شده است این نگرش بر کارائی ،اثر بخشی و رضایت تکیه می‌کند. محدودیت عمده این نگرش ، وابستگی آن به مدیریت است .مدیر ، چنین برنامه های تصمیم گیری را به راه می اندازد و تشخیص می‌دهد که کارکنان در تصمیم گیری درگیر شوند . ‌بنابرین‏ بقای چنین سازوکارهای مشارکتی در گرو اثربخشی آن یعنی ارتقای بهره وری ،افزایش رضایت کارکنان و مانند اینهاست .

نظریه دموکراسی :

دموکراسی سازمانی ،عموما به نظامی از مدیریت اشاره می‌کند که در آن سازمان را افراد معمولی که اکثریت را تشکیل می‌دهند، هدایت می‌کنند.در قلب نظریه دموکراتیک سنتی این اعتقاد نهفته است که انسان های عادی ظرفیت حکومت عاقلانه را دارند. نظریه پردازان دموکراسی نظیر پیتمن (۱۹۷۰) تأکید می‌کند که ظهور جو دموکراتیک در مجموعه سازمانی که رفتار های مشارکتی را مجازنمی داند ،غیرممکن اگر با نظر اعتقادی ‌به این نظریه نگاه کنیم ، باید گفت مدیریت کار ساده ای نیست که آن را به هوی وهوسافراد معمولی واگذاشت . مدیریت بر مبنای توده کارکنانی که با ویژگی هایی چون غفلت ،غیر منطقی بودن ،بی علاقگی و احساسی بودن همراه است ، یک نوع تلاف منابع در سازمان به شمار می رود.

نگرش انسانی :

سبک رهبری مشارکت جو ، در دوران مدیریت نئو کلاسیک مطرح شد . این نگرش در پی کسب همکاری کارکنان در رسیدن به هدف های سازمانی است اعتقاد براین بود که کارکنان اگر در تصمیم گیری دخالت داده شوند. از تصمیم ها حمایت خواهند کرد و در نتیجه بهره وری خودشان را افزایش خواهند داد. این نگرش ، مسئولیت رهبری در تصمیم گیری یا اختیارات او را به زیر دستان واگذار نمی کند ،اما فرض می‌کند که زیردستان بر مبنای آموزش و تجربه هایشان قابلیت ارائه پیشنهاد ها و تصمیم گیری را دارند.

دیدگاه ایدئولوژیکی :

موضوع مشارکت کارکنان در تصمیم گیری ،بیشتر مبتنی بر دیدگاه های ایدئولوژیکی است .به عنوان مثال بعضی از دانشمندان علوم اجماعی از قانونگذاری دولتی برای وادار ساختن سازمان هابه بهبود کیفیت زندگی کاری حمایت کرده‌اند (لاور، ۱۹۸۶) آن ها به کارگیری مشارکت را صرفنظر از پیامدهای عملی آن پیشنهاد و توصیه می‌کنند . دیدگاه های ایدئولوژیکی عمدتاً صریح ،جهانی و سیاسی هستند و بحث ایدئولوژیکی در خصوص مشارکت تقریبا بدین شکل دنبال می شود که دموکراسی خوب است . مشارکت امری دموکراتیک است و ‌بنابرین‏ مشارکت در تصیم گیری های سازمانی لازم است ( لاکو شویجر،۱۹۷۹)

برخی از پژوهشگران ،مدیریت مشارکت را امری اخلاقی قلمداد می‌کنند ساشکین (۱۹۸۴) چنین استدلال می‌کند که :

۱-اخلاقا درست نیست که مدیران به کارکنان صدمه بزنند.

۲-مدیرانی که به مشاکت اهمیت نمی دهند ، از طریق ناکام گذاشتن افراد در ارضای نیاز هایشان به آن ها صدمه می‌زنند.

۳-‌بنابرین‏ اخلاقا باید مدیران از مشارکت استفاده کنند .

بعضی از نظریه پردازان سیاسی ،مشارکت در محیط های کاری را پیش نیازی برای مشارکت سیاسی قلمداد می‌کنند.به عنوان مثال پیتمن (۱۹۷۰) می‌گوید سازمان هایی که مشارکت در محیط کار را اجازه نمی دهند ممکن است باعث کاهش علاقه و درگیری افراد در مشارکت های ملی ، استانی ومحلی شوند.او می‌گوید که ساختارهای دموکراسی در محیط های کاری باعث می شود تا کارکنان مهارت های خود را برای مشارکت در زندگی سیاسی و ماورای محیط کار بهبود بخشند. تحلیل های مربوط به ‌گروه‌های کاری خود گردان و نیمه مستقل ،شواهد تجربی لازم را برای حمایت ازدیدگاه پیتمن فراهم می‌سازند(رهنورد،۱۳۸۵)

جدول ( ‏۲‑۱) : نکات کلیدی در دیدگاه های فلسفی مشارکت

نظریه دموکراتیک
نگرش انسانی
ابزار مدیریتی
دیدگاه ایدئولوژیگی
دموکراسی کاری
رشد انسانی
کیفیت
امر اخلاقی
برابری قدرت
نیازهای روحی وروانی
رضایت
اولویت سیاسی

أدع إلی سبیل ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه و جادلهم بالّتی هی أحسن^[۱۰۷]؛

مردم را با گفتار حکیمانه و مواعظ نیکو به راه پروردگارت دعوت کند و با آن ها با جدال نیک جدال کن.

طبق این آیه ابتدا باید دعوت به وسیله گفتار حکیمانه یعنی با منطق و استدلال قوی و یا موعظ نیک صورت گیرد، چون برخی افراد با استدلال قوی قانع می‌شوند و برخی دیگر صرفاً با موعظه نیک اقناع می‌شوند و محتاج استدلال نیستند و این به تناسب افراد فرق دارد. این در وهله اول است. در مرحله دوم اگر آنان با پیامبر به جدال برخاستند پیامبر نیز اجازه مجادله با آنان را دارد، ولی باید به نیکی مجادله کند و از جدل به باطل و ناصواب پرهیز کند. خداوند این مطلب را در ایات زیادی به پیامبر و مؤمنان گوشزد می‌کند^[۱۰۸]، چرا که قدرت منطق اسلام به حدی بالا است که در صورت لزوم در همه مسائل می‌تواند از استدلال قوی بر حقانیت گفته خویش استفاده کند و لزومی به کاربرد زور و اجبار برای رسیدن به هدف خود نمی‌بیند که آن را توصیه کند.

پس روش پیامبر در دعوت و جذاب افراد، گفتار و کردار نیک است. بدیهی است که اگر مواعظ نیک با رفتار و کردار گوینده مطابقت داشته باشد، تأثیر مضاعفی دارد. پیامبر اسلام نیز همچنان که خداوند وی را ستوده «إنک لعلی خُلُق عظیم»^[۱۰۹]؛ اخلاق گفتاری و کرداری‌اش نیک بود. به علاوه در روایات زیادی مسلمانان را به داشتن اخلاق نیک و رفتاری خوش با مخالفان و هدایت و دعوت افراد غیر مسلمان با عمل و گفتار خویش به اسلام تشویق ‌کرده‌است و همچنین برای هدایت افراد، ثواب زیادی قرار داده شده که مردم با گفتار و کردار خود موجب هدایت آنان گردند. ‌بنابرین‏ مردم سملمان می‌توانند با رفتار نیک خود در معاشرت با غیر مسلمانان به ویژه اهل ذمه- که سفارش بیشتری به خوش‌رفتاری با آنان شده است- آنان را به اسلام دعوت کنند، حتی خداوند علاوه بر منع پیامبر از جدال باطل با غیر مسلمانان، درباره اهل کتاب می‌فرماید: «ولا تجادلوا أهل الکتاب إلا بالّتی هی أحسن»^[۱۱۰]. این تأکید زیاد خداوند بر خوش‌رفتاری و جدال نیک با اهل کتاب به آن دلیل است که چون مشترکات مسلمانان با اهل کتاب بیشتر از دیگران است احتمال این که با این رفتار پی به حقانیت اسلام ببرند بیش از دیگران است.

علاوه بر همه این‌ها، سیره پیامبر و اهل بیت (ع) بهترین دلیل و الگو برای معاشرت با اهل کتاب و دیگر غیرمسلمانان است، چون آنان با رفتار خوب خود سعی در هدایت آن ها داشتند و در رفتار خود دعوت به اسلام را اصل قرار می‌دادند. به علاوه این امری مسلم است که رفتار منافی با اصل دعوت در اسلام نکوهش شده است و چنانچه افراد رفتار خویش را مؤثر در پذیرش یا طرد فردی از اسلام بدانند، موظف به رعایت اصول معاشرتی اسلام از جمله اصل احسان و نیکی و خوش‌رفتاری با دیگران هستند.

‌بنابرین‏ بدرفتاری با غیرمسلمانانی که در جامعه اسلامی زندگی می‌کنند، چنانچه موجب انزجار آنان از اسلام گردد، باعث مسئولیت فرد در پیشگاه خدا می‌شود.

نکته قابل توضیح این که در برخی از گفتار فقها یا روایات، بدرفتاری با غیر مسلمانان توصیه شده است. در این باره می‌توان گفت که برخی از این توصیه ها معمولاً موردی است و به عنوان مبارزه منفی تلقی می‌شود و در برخورد با غیر مسلمانان در درجه آخر قرار دارد و برخی دیگر برگشت به احادیثی دارد که سند محکمی نداشته و ممکن است جعلی باشد، یعنی صرف عدم قبول اسلام از جانب غیر مسلمانان مجوز بدرفتاری با آن ها نیست، چرا که ابتدا باید با منطق قوی و استدلال محکم و استوار یا مواعظ نیک و سپس با جدال حسن فرد را به اسلام دعوت کرد و اگر خوش‌رفتاری با وی نیز امید هدایت او را هر چند در دراز مدت به همراه نداشت، می‌توان در صورت لزوم با رفتاری نفی با او مبارزه کرد و این موضوع بر پایه فریضه امر به معروف و نهی از منکر استوار است که توضیح آن مجال دیگری می‌طلبد. پس اصل بر خوش‌رفتاری و معاشرت نیک با غیر مسلمانان است، مگر در موارد خاصی که به طور موردی و خاص، رفتاری دیگر را می‌طلبد.

خلاصه این که اصل دعوت غیرمسلمانان به دین اسلام باید در تعامل با آنان مدنظر قرار گیرد و هیچ رفتاری مخالف با این اصل پذیرفته نیست.

بند سوم : اصل تألیف قلوب

یکی از موضوعاتی که در روابط مسلمانان با کفار مطرح می‌شود «تألیف قلوب» است. اصطلاح تألیف قلوب که از قرآن مجید گرفته شده، در لغت به معنای عملی است که باعث الفت و مهربانی افراد نسبت به یکدیگر می‌شود و در اصطلاح عبارت است از دادن سهمی از زکات به افرادی برای ایجاد تمایل به الام در آنان یا تقویت ایمان آن ها. در آیه شریفه آمده است: أنما الصدقات للفقراء و المساکین و العاملین علیها و المؤلفه قلوبهم و فی الرقاب والغارمین و فی سبیل‌الله و ابن السبیل فریضه من الله و الله علیم حکیم.^[۱۱۱]

فقها و محدثان در تفسیر «المؤلفه قلوبهم» و این که چه کسانی را شامل می‌شود اختلاف نظر دارند: برخی آن را به کفار اختصاص داده‌اند^[۱۱۲] و بعضی مختص مسلمانان دانسته‌اند^[۱۱۳] و گروهی دیگر آن را عام بین کفار و مسلمانان گفته‌اند^[۱۱۴]؛ برای مثال محقق حلی «مؤلفه قلوبهم» را کفاری می‌داند که با دادن زکات به آنان میل به شرکت در جهاد در آن‌ ها ایجاد می‌شود و مؤلفه‌ای غیر اینان شناخته نشده است.^[۱۱۵] از طرف دیگر شیخ مفید می‌گوید: آنان مؤمنانی هستند که با وجود ایمان، ترس آن می‌رود که جدایی بین آن ها و ایمانشان افتد، از این رو امام با اعطای بخشی از زکات به ایشان دل آن ها را به دست می‌آورد تا به آنچه به طرف آن گردانده می‌شوند خوش بوده و بر آن استوار بمانند، پس (با دادن بخشی از زکات) الفت در آن ها ایجاد شده و شک‌شان زایل می‌شود.^[۱۱۶]

صاحب جواهر نیز می‌گوید: با تأمل کامل در گفته های فقها شیعه و روایات وارد شده و موارد اجماعی و غیر اختلافی، به دست می‌آید که اصطلاح «مؤلفه قلوبهم» هم کافرانی که برای دعوت به جهاد یا اسلام تصمیم به الفت با آن ها گرفته شده را شامل می‌شود و هم مسلمانان ضعیف العقیده را، و اختصاص به یکی از این دو ندارد. ایشان در ادامه استدلال صاحب حدائق بر عدم شمول این اصطلاح نسبت به کفار^[۱۱۷] را رد کرده و گفته است که این روایات اولاً، با اطلاق آیه که مسلمان و کافر را شامل می‌شود منافات دارد؛ ثانیاًً، این مطلب مورد اجماع فقهاست و نظر صاحب حدائق مخالف اجماع است؛ ثالثاً، برخی از روایات ظهور در این دارند که منظور از «مؤلفه قلوبهم» غیر مسلمانان است.^[۱۱۸]

خلاصه می‌توان گفت که این بخش از زکات برای دعوت کفار به اسلام یا جهاد و نیز تقویت دین مسلمانان ضعیف الایمان استفاده می‌شود چون برخی افراد را می‌توان با کمک مالی مطیع ساخت.

محقق حلی در معتبر از قول شیخ مفید «مؤلفه قلوبهم» را گروه‌هایی از مسملانان و کفار دانسته و در شرح آن، دو گروه از مشرکان (و کفار) و چهار گروه از مسلمانان را مشمول مؤلفه قلوبهم به حساب آورده است که به طور مختصر ذکر می‌کنیم:

دو گروه کفار عبارتند از: