۸- روش پژوهش گروهی: این روش به وسیله شلوموشاران وبیل شاران در دانشگاه تلاویو طراحی شد. این روش در اصل یک طرح عمومی اداره کلاس درس است که بر طبق آن دانش آموزان در ‌گروه‌های کوچک، با بهره گرفتن از روش های پژوهش مشارکتی، بحث های گروهی و برنامه ریزی مشارکت فعالیت می ‌کنند در این روش دانش آموزان به ‌گروه‌های ٢ تا ۶ نفر تقسیم می‌شوند. پس از انتخاب عنوان مورد مطالعه، هر گروه آن را به بخش های کوچک تر تقسیم می‌کند و هر بخش را یکی از اعضا مطالعه می‌کند، در آخرین مرحله هریک از گروه ها مجموع آموخته ها و یافته های خود رابه صورت یک کار گروهی به بقیه کلاس ارائه می‌دهند(یوسفی ،۲۰۰۲).

۲-۱۶ رویکردهای آموزش علوم و جایگاه رویکرد مشارکتی :

تمام زیبایی رویکرد جدید آموزش علوم در این نکته است که می کوشیم به هر نحو ممکن از هر چهارچوب صلب انعطاف ناپذیر و قطعی نگری که بخواهد از جهاتی آن را محدود کند بگریزیم. بدین ترتیب ملاحظه می شود که نگرش سیال و غیر جزمی رویکرد جدید آموزش علوم در سطح جهانی، تمام اصول و روش های تدریس پیشرفته را بسته به مورد و با توجه به موقعیت مورد عنایت قرار می‌دهد و در هر زمان دست کم به پاره ای از آن ها توجه کافی دارد، به گونه ای که در نهایت مجموعه ای جامع فراهم می آورد. البته ناگفته پیدا‌ است که در چنین نگرشی، نقش معلم بسیار ‌مهمتر از آن است که بتوان درباره آن اغماضی روا داشت(امانی تهران، ۱۳۸۰ ).

۲-۱۶ -۱ چهار رویکرد اصلی یاد دهی – یادگیری را که عبارتند از :

۱- رویکرد انتقالی : که در آن معلم نقش اصلی در یادگیری داشته و محتوی را کنترل می‌کند. تدریس از طریق تعامل معلم و دانش آموز انجام می‌گیرد

۲- رویکرد اکتشافی: مجموعه ای از امکانات و ابزار در اختیار دانش آموزان جهت کشف پدیده ها بوده و معلم هدایت گر است .

۳- رویکرد فرآیندی : برنامه درسی و شناخت مهارت ها مورد توجه است. که این مهارت‌ها عبارتند از مشاهده، برقراری ارتباط، طبقه بندی، پیش‌بینی، فرضیه سازی و سازماندهی آزمایشات

۴- رویکرد تعاملی (مشارکتی): تبعیت از علائق دانش آموزان و فراهم آوردن امکانات جهت کار آزاد گروهی و همکاری در نوشتن گزارش کار و ارتباط مستقیم دانش آموزان با یکدیگر دانش آموز محور(همان منبع).

۲-۱۷ عناصر یادگیری مشارکتی

۱- پاسخ دهی فرد ی دانش آموزان: فهم این که آن ها باید به سهم خودشان برای گروه مسؤل باشند که بار آن ها به عهده گروه نیافتد و هر کسی باید در گروه همکاری داشته باشد.

۲- مهارت های اجتماعی: اشاره دارد به مهارت های گروه کوچک و مهارت های میان فردی، از قبیل ارتباطات مؤثر که برای مشارکت مورد نیاز است

۳- تعامل رو در ر و : شامل کار در گر و ه های کو چک که دا نش آموزان می‌توانند یکدیگر را ببینند و ‌در تعامل رو در رو شرکت کنند.

۴- وابستگی متقابل مثبت میان دانش آموزان هنگامی بر قرار می شود که هر فردی بداند مشارکت هریک از اعضا، در کمک به گروه در دست یابی به اهدافشان مهم است.

۵- پردازش گرو هی: که به ارزیابی یادگیری مشارکتی اشاره دارد و می‌تواند به عنوا ن ارزشیابی تکوینی توصیف شود که بر بازخورد فرایند یادگیری دانش آموزان تمرکز کرده و آنچه را دانش آموزان هنوز نیاز دارند تا اهدافشان را به انجام برسانند، منعکس می‌کند(گیلیس، ۲۰۰۷ ).

۲- ۱۸ مراحل و گام های اساسی تدریس مشارکتی

اجرای صحیح تدریس به شیوه ی مشارکتی نیازمند توجه به مراحل و گام های اساسی آن است. توجه و رعایت گام های حاکم برکارهای مشارکتی و تیمی باعث موفقیت و انجام درست کارها می شود. این گام ها در تدریس مشارکتی به شرح زیر می‌باشد.

الف): ایجاد تیم کاری: ۱-۱: انتخاب اعضای تیم که بتوانند به طور مؤثر با هم کار کنند: برای اینکه اعضای تیم تدریس بتواند به طرز مؤثرتری با هم کار کنند باید: ۱- با هم سازگار باشند، ۲- نسبت به انجام مشارکتی تدریس یک موضوع درسی تعهد داشته باشند، ۳- به ارتباط محتوا و برنامه درسی با زندگی واقعی فراگیران حساس باشند، ۴- نسبت به واکنش فراگیران گرایش مثبت داشته باشند(ویلا ^[۱۴]همکاران ۲۰۰۸).

در بحث از شناخت و انتخاب همکار در تدریس، به سه ملاک اشاره ‌کرده‌است که عبارتند از: الف): میزان علاقه ی او به مشارکت در فرایند تصمیم گیری. ب): اگاهی از دانش و مهارت های تخصصی او. ج): آگاهی از میزان علاقه ی او به شرکت در کارهای گروهی (ابری ^[۱۵]، ۲۰۰۴) نیز بیان ‌کرده‌است. که به واسطه ی ارتباطات نزدیک اعضای تیم تدریس، نباید انتخاب عضو همکار شانسی باشد. مدرسان باید با دقت در انتخاب عضو همکار، کسی را که در انجام وظیفه متعهد و در زمینه تخصصی با صلاحیت و به لحاظ روانی آرامش خاطر دارد انتخاب کنند.

ب): تقسیم وظایف ‌بر اساس تخصص و صلاحیت ها: هر مدرسی در یک حیطه از موضوع درسی تخصص دارد که می‌تواند برای فراگیران، مفید باشد(ارکالانو^[۱۶]، ۲۰۰۷).

ج): تهیه راهنمای کار انجام برنامه ریزی برای عملکرد مؤثر (سالس و پریست^[۱۷]، ۲۰۰۵)

د): انجام ملاقات های مرتب و منظم اعضای تیم تدریس: بر اساس تحقیقات انجام شده توسط کمیته ی بررسی عملکرد یادگیری، پیشنهاد شده که اعضای تیم تدریس باید حداقل ۴ تا ۵ جلسه در هفته همدیگر رو ملاقات کنند. اختصاص زمان برای برنامه ریزی در میان مدرسان، باعث بالا رفتن هماهنگی میان آن ها در حیطه ارزشیابی فراگیران، سنجش و بازخورد به فراگیران سنجش و بازخورد به یکدیگر و ملاقات های آن ها با هم می شود. که باعث رشد نگرش مثبت آن ها به حرفه ی تدریس می شود(کافی^[۱۸]، ۲۰۰۸).

در همین رابطه (روتییر^[۱۹]، ۲۰۰۱) بیان ‌کرده‌است. که ملاقات های هفتگی اعضای تیم تدریس باعث فراهم آوردن محیط های یادگیری غنی هم برای فراگیران و هم مدرسان می شود و مدرسان به برطرف کردن ضعف های کاری خود می پردازند. که این امر در روند یادگیری فراگیران نیز تأثیر مثبتی خواهد داشت. (سلطانی و پور سینا ۱۳۸۴) در بحث از اصول و کار تیمی و گروهی به برگزاری جلسات حضوری و جمعی بین اعضاء اشاره کردند و بر این نکته تأکید داشتند که اعضای کار گروهی باید جلسات مداومی داشته باشند تا بتوانند ذهنیت ها رو به هم نزدیک کنند و با نزدیک شدن به افکار یکدیگر بتوانند در زمینه‌های کاری بازخورد ارائه دهند.

۲-۱۹ مراحل اجرای روش مشارکتی

معلمان، دانش آموزان، و محتوای آموزشی در اجرای مؤثر این روش نقش حیاتی دارند. ماهیت اساسی این نقش‌ها در اثربخشی روش مشارکتی همانند سایر چهارچوبهای یک روش مؤثر و کارآمد است. درسها اکثرا وقتی سودمندند که:

۱٫ معلمان سازه‌های درس را که دانش آموزان دانش یا مهارت کنترل آن را ندارند، کنترل کنند؛

۱٫ علاقه دانش آموزان را برانگیزانند و آنان را وادار به فعالبت سازند؛

۳٫ محتوای درس ماهیتا متناسب با زمان تدریس و مطلوب و ارزشمند برای تلاش دانش آموزان باشد. (شعبانی، ۱۳۸۵).

مطالعات و تحقیقات گسترده و پیچیده خوبی ‌در مورد مراحل اجرای روش مشارکتی انجام گرفته است. اکثرا آن ها چهار مرحله بسیار مهم را برای اجرا متذکر شده اند؛ این چهار مرحله عبارتند از ۱) ارائه یا معرفی محتوا؛ ۲) تمرین مهارت یا توسعه فعالیت‌های آموزشی در ‌گروه‌های نا متجانس؛ ۳) ارزشیابی دانش آموزان به طور انفرادی؛ ۴) بازشناسی گروه و ارائه پاداش (همان منبع،ص۲۸۰).