بهای تمام شده دارایی‌های نامشهود در ترازنامه در قسمت دارایی‌های نامشهود نشان داده می شود.

هزینه ایجاد و نگهداری و یا احیای دارایی‌های نامشهود غیر قابل شناسایی (سر قفلی) باید در زمانی که وقوع می‌یابد به حساب هزینه دوره منظور شود.

همه دارایی‌های نامشهود صرف نظر از اینکه عمرشان محدود، نامعین یا نامحدود باشد، باید مستهلک شوند.

طبق استاندارد حسابداری دارایی‌های نامشهود، مدت استهلاک هیچ دارایی نامشهودی نباید از چهل سال تجاوز کند.

برای دارایی‌های نامشهود به علت نداشتن عینیت ارزش اسقاط^[۱۷] در نظر گرفته نمی شود.

بهای تمام شده دارایی‌های نامشهود باید طی مدت برآورد شده عمر مفید به طور منظم و سیستماتیک مستهلک شود.

در این کار، معمولا از روش خط مستقیم استفاده می شود مگر آنکه مدیریت دلایل قانع کننده ای برای مناسب بودن روش منظم دیگری داشته باشد.

استهلاک دارایی‌های نامشهود را به دو طریق می توان ثبت کرد:

۱) قیمت دفتری دارایی را بستانکار کرد

۲) یا آن را جداگانه در حساب استهلاک انباشته مربوطه ثبت کرد.

انتخاب یکی از این دو روش به عرف و عادت بستگی دارد و از منطق حسابداری ناشی نمیشود.

هزینه استهلاک ××××××××××

حق اختراع ( استهلاک انباشته حق اختراع) ×××××××××

استهلاک دارایی نامشهود بر حسب ماهیت و کار برد آن ، ممکن است به حساب هزینه سربار کارخانه یا به حساب هزینه های عملیاتی یا سایر هزینه ها منظور شود.

برای مثال بخش مستهلک شده حق اختراع مربوط به یک فرایند تولید، منطقا جزو هزینه های سربار کارخانه است و استهلاک علامت تجاری که برای ترویج یک فرآورده به کار می رود، جزو هزینه فروش است و استهلاک سرقفلی جزو سایر درآمدها و هزینه ها منظور می شود.

روش استهلاک و عمر مفید برآورد شده هر یک از دارایی‌های نامشهود و همچنین مبلغ استهلاک در دوره مالی مورد گزارش، باید در صورت‌های مالی یا در یادداشتهای همراه آن ها افشا شود.

مدت زمانی که برای استهلاک دارایی نامشهود منظور شده است باید پیوسته مورد بررسی قرار گیرد تا معلوم شود آیا تجدید نظر در عمر مفید برآورد شده آن به سبب تغییر شرایط یا اوضاع لازم هست یا خیر.

تغییر در برآورد عمر مفید به معنای تغییر در برآورد حسابداری است و ‌بنابرین‏ باید در محاسبه استهلاک منظور شود.

۲-۵-۲) دارایی‌های نامشهود قابل شناسایی^[۱۸]:

دارایی‌های نامشهود قابل شناسایی دارایی‌های هستند که موجودیت آن ها مشخص و مجزا از واحد تجاری است و به طور جداگانه قابل فروش می‌باشند.

رایجترین دارایی‌های نامشهود قابل شناسایی عبارتند از:

۱٫ حق اختراع^[۱۹]

۲٫ حق تالیف^[۲۰]

۳٫ علائم و نامهای تجاری و فرمول‌های سری^[۲۱]

حق اختراع

حق اختراع عبارت است از حق انحصاری تولید و فروش محصول یک اختراع خاص برای مدت معین که به اشخاص حقیقی با حقوقی اعطا می شود.

مدت اعتبار ورقه اختراع به تقاضای مخترع ۵ یا ۱۰ یا ۱۵ یا ۲۰ سال خواهد بود، در مدت مذبور که باید صراحتا در ورقه اختراع ذکر شود مخترع یا قائم مقام قانونی او حق انحصاری ساخت یا فروش یا اعمال و یا استفاده از دارایی خود را خواهد داشت.

بهای تمام شده حق اختراع خریداری شده عبارت است از قیمت خرید به علاوه هزینه های ضمنی آن:

بهای تمام شده حق اختراع خریداری شده = قیمت خرید + هزینه های ضمنی آن

ثبت خرید حق اختراع به شرح زیر است:

حق اختراع ×××××××××

بانک ××××××××××

حق تالیف

عبارت است از حق انحصاری نظر و پخش و عرضه و اجرای اثر هنری یا نوشته ای که به مدت عمر پدید آورنده و سی سال بعد از فوت او به شخص پدید آورنده و وراث او اعطا می شود.

واحد تجاری ممکن است حق تالیف را با پرداخت حق الامتیاز یا از راه خرید یا از بابت اثری که خود پدید می آورد، کسب کرده باشد.

علائم و نامهای تجاری و فرمول‌های سری

این دارایی‌های نامشهود هم مانند حق اختراع و حق تالیف حقوقی هستند که قابل اجاره و واگذاری یا قابل فروش هستند.

مدت بهره برداری اقتصادی این گونه حقوق تا زمانی است که از آن ها استفاده می شود و بهای تمام شده آن ها در مدت عمر مفیدشان، یا طی چهل سال، هر کدام که کوتاهتر است، مستهلک می شود.

ارزش علامت تجاری، نام تجاری یا فرمول سری به نسبتی که واحد تجاری موفق شود اعتماد و علاقه مشتریان را به فرآورده خود جلب نماید، افزایش می‌یابد.

۳-۵-۲) دارایی‌های نامشهود غیر قابل شناسایی (سرقفلی^[۲۲])

بهترین دلیل برای اثبات وجود سرقفلی این است که نرخ بازدهی ^[۲۳]خالص دارایی‌های سرمایه گذاری شده در واحد تجاری مورد نظر، بیشتر از نرخ متعارف سود در واحدهای مشابه است.

سرقفلی چیست؟

اگر ارزش جاری یک واحد تجاری را برآورد کنیم و ببینیم که این ارزش بیش از ارزش مجموع دارایی‌های مشهود و نامشهود قابل شناسایی آن واحد است، ممکن است این افزایش ارزش یا مابه التفاوت به دلیل وجود دارایی‌های نامشهودی باشد که شناسایی آن ها امکان ندارد.

جدول ۱-۲ دارایی‌های نامشهود غیر قابل شناسایی

ارزش جاری کل داراییها

۷۰۰۰۰۰۰۰

کسر می شود:

ارزش جاری دارایی‌های مشهود

(۴۰۰۰۰۰۰۰)

ارزش حق اختراع که در دفاتر منظور نشده است

(۵۰۰۰۰۰۰)

بدهیها

(۱۰۰۰۰۰۰۰)

جمع ارزش دارایی‌های مشهود و نامشهود

(۵۵۰۰۰۰۰۰)

دارایی‌های نامشهود غیر قابل شناسایی (سرقفلی)

۱۵۰۰۰۰۰۰

اگر بازده خالص داراییها، بدون محسوب کردن سرقفلی، بیشتر از میزان متعارف باشد، این نشانه وجود سرقفلی است.

سرقفلی منفی

اگر ارزش دفتری خالص داراییها بیشتر از قیمت بازار کل واحد تجاری (ارزش سرمایه ای) باشد.این ما به التفاوت را سرقفلی منفی می‌نامند.

ارزش سرمایه ای < ارزش دفتری خالص داراییها (ارز جاری کل داراییها – بدهیها)

در مثال بالا ارزش خالص داراییها مساوی ۶۰۰۰۰۰۰۰ = ۱۰۰۰۰۰۰۰ – ۷۰۰۰۰۰۰۰

ارزش سرمایه ای ۵۰۰۰۰۰۰ ریال سود سالانه بر مبنای بازده ۱۰% مساوی ۵۰۰۰۰۰۰۰ ریال ریال خواهد بود مشاهده می کنید که:

۵۰۰۰۰۰۰۰ < 60000000

سرقفلی منفی در بسیاری از واحدهای تجاری ناموفق وجود دارد، اما آن را برای گزارش در ترازنامه مجزا نمی کنند و تنها گواه بر وجود آن پایین بودن نرخ بازده خالص داراییها نسبت به نرخ بازده واحدهای تجاری مشابه است.

۶-۲) ارزش بازار

۱-۶-۲) مدیریت مبتنی بر ارزش^[۲۴]

از مدیریت مبتنی بر ارزش تعاریف زیادی شده است ، عامل مشترکی که دراکثر تعاریف به آن اشاره شده است ، اصول ارزش سهامدار می باشدکه این موضوع در تعریف ذیل مشاهده می شود .