۲-۳-۴- مفهوم و تعریف ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﺪرﻳﺲ

ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﺪرﻳﺲ اﻧﺪﻳﺸﻪ‌ای اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت آﻣﻮزﺷﻲ از دودﻫﻪ ﭘﻴﺶ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ .اﮔﺮﭼﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﺪرﻳﺲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روﺷﻲ ﺧﺎص ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ آن ﻣﺴﺘﻠﺰم اﺳﺘﻔﺎده ازﻣﺤﺘﻮا و ﺗﻜﻨﻴﻜﻬﺎی آﻣﻮزﺷﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ارﺗﻘﺎی ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻳﺎدﮔﻴﺮی دانش آموزان ﻣﻲ‌ﺑﺎﺷﺪ.در ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﺪرﻳﺲ، ﺗﺪرﻳﺲ وﻳﺎدﮔﻴﺮی ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی اﻧﺘﻘﺎل وﺗﻜﺮارداﻧﺶ ﻧﻴﺴﺖ. ﺑﻠﻜﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﺪرﻳﺲ اﻳﺠﺎد ﺷﺮاﻳﻄﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ دانش آموزان و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن و ﻫﻢ معلمان و اﺳﺎﺗﻴﺪ ﻓﻌﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر اﺳﺎﺳﻲ در اﻳﺠﺎد داﻧﺶ ﻣﺸﺎرﻛﺖ دارﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻓﺮاد اﻧﺴﺎﻧﻲ رﺷﺪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد . ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪی ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎزﻫﺎی ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ روﺣﻲ ، ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ، اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ،روﺣﺎﻧﻲ و….. در دانش آموزان و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. (لوات و تومی^[۶۷]، ۲۰۰۷)

هنسون( ۲۰۰۳ ) معتقد است که کیفیت مطلوب تدریس برایند کیفیت مطلوب یادگیری قلمداد و در مراکز آموزش عالی اصولا ارتقای فرصت‌های یادگیری مؤثر برای دانشجویان تعریف می شود. هدف از آموزش همانا تسهیل یادگیری دانشجویان است.

ریچاردسون ( ۲۰۰۵ ) کیفیت تدریس را به عنوان داشتن احساس وظیفه (هنر تدریس ) و احساس موفقیت (یادگیری دانشجو) می‌داند ، احساس وظیفه تدریس زمانی که بخوبی حاصل شود به عنوان تدریس خوب است و زمانی که احساس موفقیت تدریس ایجاد می شود تدریس موفق نامیده می شود وزمانی که هردوحس حاصل شود کیفیت تدریس اتفاق می افتد.(فنسترماچر و ریچاردسون^[۶۸]، ۲۰۰۵)

کر^[۶۹](۲۰۰۵) تأکید می‌کند که تدریس خوب و با کیفیت به توسعه بینش ، درک ، قضاوت و حساسیت بستگی دارد.وی استدلال می‌کند که علاوه بر شایستگی‌های ضروری در مهارت‌های تدریس و یادگیری و تکنیک‌های مدیریت کلاس درس ، بعد بین فردی در کیفیت تدریس وجود که مستقل از فن است درحقیت تدریس شایسته بدون کسب این مهارت‌ها رخ نمی‌دهد.

۲-۳-۵- ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﺪرﻳﺲ

شاخص‌های مؤثر برکیفیت تدریس را به صورت حیطه هایی کلی شامل اجرای تدریس (ارائه در کلاس درس، دانش مدرس از موضوع درسی، مهارت در موضوع درس)، طراحی درس(طراحی دوره، اهداف عینی و مشخص، روشن بودن مواد آموزشی، سازماندهی درس، روش تدریس مختلف)، ارزشیابی تدریس (ارزیابی از آموزش، ارزیابی تکوینی و پایانی، بررسی تکالیف ونمره گذاری، حجم تکالیف تعیین شده)، روابط بین فردی(دانشجویان را آماده نمایند، آن‌ ها را تحریک و حساس نمایند، توسعه اجتماعی در آن‌ ها ایجاد و تفاوت‌های فردی را شناسایی کنند، اشتیاق برای کمک به دانشجویان و کمک به توسعه آن ها، مشارکت دادن دانشجو، ارتباط اثربخش، انگیزش دانشجو، اشتیاق برای کمک به دانشجویان و کمک به توسعه) می‌باشند. (نامی، صفری،۱۳۹۰).

۲-۴- پیشینه پژوهش

۲-۴-۱- تحقیقات داخلی

* مجتهدی(۱۳۸۳) تحقیقی تحت عنوان”بررسی عوامل استرس­زای شغلی و رابطه آن با سلامتی عمومی معلمان دوره راهنمایی و متوسطه استان همدان” انجام داده است نتایج تحقیق منجر به شناسایی شدن ۹ عامل استرس ­زا در بین معلمان شده است که به ترتیب اهمیت عبارتند از: عوامل استرس­زای ناشی از سیاست­ها­ی کلان حاکم بر سازمان، عوامل استرس زای ناشی از فرایندهای سازمانی، عوامل استرس­زای ناشی از وضعیت فیزیکی محیط کار، عوامل استرس­زای ناشی از ساختار سازمان، عوامل استرس­زای ناشی از مدیران و مسئولین، عوامل استرس­زای ناشی از ماهیت شغل معلمی، عوامل استرس­زای ناشی از دانش آموزان، عوامل استرس­زای ناشی از همکاران، عوامل استرس­زای ناشی از ناتوانایی­ در مهارت‌های شغلی(مجتهدی،۱۳۸۳).

*خوشبخت و لطیفیان (۱۳۹۰) مطالعه ای با عنوان بررسی رابطه بین ویژگی‌های معلم، تدریس معلم و عملکرد ریاضی دانش آموزان انجام دادند. نتایج تحلیل مسیر با بهره گرفتن از آزمون رگرسیون چندمتغیری سلسله مراتبی نشان داد که عملکرد دانش آموزان هم در انجام محاسبات و هم در حل مسایل ریاضی از طریق فرصت و زمان یادگیری توسط تجربه و تحصیلات معلم پیش‌بینی شده اند. به عبارت دیگر فرصت و زمان یادگیری نقش واسطه ای در ارتباط بین ویژگی های معلم با عملکرد ریاضی دانش آموزان دارد.

*یگانه و والیزاده(۱۳۸۱) تحقیقی با عنوان” شناسایی استرس­های شغلی معلمان استان لرستان” انجام دادند. نتایج منجر به شناسایی ۵ عامل استرس ­زا در بین معلمان شده است که عبارتند از:استرس­های مربوط به مسائل فیزیکی و زمان، استرس­های مربوط به مسائل مالی، استرس­های مربوط به مدیریت آموزشگاه و همکاران، استرس­های مربوط به سازمان و اجتماع، استرس­های مربوط به والدین و دانش آموزان( یگانه و والیزاده،۱۳۸۱).در این تحقیق میزان اهمیت عوامل ذکر نشده است و بعضی از عوامل در بر دارنده عامل دیگری هم هستند مانند عامل پنجم که شامل عامل والدین و دانش آموزان است که دو عامل مجزا هستند، یا عامل چهارم که شامل دو عامل سازمان و جامعه هستند که از هم تفکیک نشده است.

*باغانی، دهقان نیشابوری (۱۳۹۱) تحقیقی با عنوان تاثیر اضطراب معلمان بر کیفیت تدریس را انجام دادند. نتایج نشان می‌دهد که اضطراب معلم تا حد زیادی بر کیفیت تدریس تاثیرگذار است. در مؤلفه‌ های روابط بین فردی و انجام تدریس، تفاوت معنی داری بین معلمان مضطرب و غیرمضطرب وجود دارد، اما در مؤلفه‌ های انجام ارزشیابی و طرح درس، تفاوتی میان معلمان مضطرب و غیرمضطرب مشاهده نمی شود.

*اله پولادی ری شهری(۱۳۷۹) پژوهشی با عنوان “شناسایی عوامل استرس روانی آموزگاران ‌دبستان‌های اهواز و بررسی ارتباط این عوامل با خشنودی شغلی آنان” به انجام رساندند. نتایج زیر به دست آمده است. ۵ عامل استرس شغلی معلمان این شهرستان عبارتند از: فشارهای مربوط به ساختار درون شغلی، فشارهای مربوط به روابط با دانش آموزان، فشارهای مربوط به فرایند آموزشی، فشارهای مربوط به نظام اداری، فشارهای مربوط به مشکلات خارج از مدرسه(پولادی ری شهری، ۱۳۷۹).در این تحقیق، محقق عواملی را که به عنوان عوامل استرس ­زا نام برده است، به صورت کلی آورده است، برای مثال مشکلات خارج از مدرسه شامل عوامل فراوانی می­شوند که محقق مشخص نکرده است که منظور از مشکلات خارج از مدرسه چیست. یا نظام اداری شامل فرایند­های مختلفی می­ شود که هرکدام جداگانه باید بررسی شود.

*نوبخت و رودباری (۱۳۹۰) تحقیقی با عنوان ارزیابی دانشجویان از کیفیت تدریس اساتید در دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام دادند. در این مطالعه کیفیت آموزش در کلاس بافت شناسی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیق توصیفی مقطعی در سال ۱۳۹۰ بر روی ۱۰۳ دانشجوی پزشکی شرکت کننده در درس بافت شناسی انجام شد. پرسشنامه طرح مربوط به نظرات دانشجویان ‌در مورد آموزش اساتید شامل ۶۰ سوال چند گزینه ای در سیستم لیکرت ‌در مورد مقررات اداری، آموزشی، روش های اداره و کنترل کلاس، ظواهر فردی و اجتماعی و روابط متقابل استاد و دانشجو بود. نتایج تشان داد که مقررات اداری، ظواهر فردی و اجتماعی و روابط متقابل استاد و دانشجو بیشترین امتیاز ارزشیابی را داشت. امتیاز کسب شده در زمینه کیفیت آموزشی و روش های اداره و کنترل کلاس در مرتبه بعدی ارزشیابی قرار داشت.