۲-معلولیت:

بر اساس ماده ۱۰۸ قانون ارتش، هرگاه کارکنان به عللی غیر از علت­های جانبازی، یک یا چند عضو خود یا بخشی از آن را برای همیشه از دست دهند، یا بیش از یک سال به منظور درمان بستری گردند و یا به علت فقدان سلامتی، تمام یا بخشی از توان کاری خود را از دست بدهند و تا یک سال کارایی خود را به دست نیاورند، معلول محسوب می­شوند. بدین­گونه که ازکارافتادگی چنین کارکنانی در شرایط عادی خدمت و خارج از مأموریت­های محوله رزمی، ناشی از آسیب جسمی یا بیماری به وجود آمده باشد. تشخیص معلولیت کارکنان ارتش، پس از تأیید صدمات وارده به فرد توسط شورای پزشکی مربوطه، با کمیسیون موضوع ماده ۱۲۰ قانون ارتش ‌می‌باشد. معلولیت نیز به تناسب اینکه در حین

انجام وظیفه و در محل کار و به سبب آن باشد یا نباشد به دو نوع تقسیم بندی می­گردد.

الف-معلولیت حین انجام وظیفه یا به سبب آن:

در صورتی که کارکنان ارتش؛ در محل خدمت و به سبب امور خدمتی، در حال رفت و برگشت به محل خدمت، خارج از محل خدمتی در ارتباط با امور خدمتی و مأموریت­های عادی محوله، در رفت و برگشت از مرخصی، در اثر بیماری‌های ناشی از موقعیت یا شرایط خاص خدمتی، بیمار شده و یا در اثر حوادث و سوانح مصدوم و مجروح گردند، با تشخیص شورای پزشکی مربوطه و تأیید کمیسیون ماده ۱۲۰ قانون ارتش معلول حین انجام وظیفه شناخته می­شوند.

ب-معلولیت عادی:

معلولیت عادی بدین گونه است که در صورتی که آسیب جسمی و روانی وارده به کارکنان به سبب کار و انجام وظیفه عادی نباشد، یعنی آسیب دیدگی به سببی غیر از موارد معلولیت حین انجام وظیفه باشد، معلولیت عادی محسوب می­گردد. نحوه تشخیص و تأیید آن مانند موارد بالا بر عهده شورای پزشکی مربوط و کمیسیون ماده ۱۲۰ قانون ارتش ‌می‌باشد. ( آیین­ نامه تعیین موارد فوت پرسنل و تشخیص جانباز و معلول، ۹/۹/۱۳۶۷)

ازکارافتادگی کارکنان که مصداق جانبازی است به سبب مأموریت­های جنگی و رزمی و مرتبط با آن است ولی ازکارافتادگی عادی به سبب انجام وظایف محوله در شرایط عادی خدمت است. مانند راننده­ای که به طور عادی در سطح شهر وظیفه مأموریت های عادی روزمره را انجام می­دهد.

انواع ازکارافتادگی کارکنان ارتش با کارمندان دولت شبیه به هم بوده و در هر دو قشر مبنای تقسیم­ بندی میزان ارتباط ازکارافتادگی با کار ‌می‌باشد. نوع دیگر ازکارافتادگی یعنی جانبازی برای کارکنان ارتش مطرح گردید که چندان در خصوص کارمندان کاربرد ندارد و علت آن هم شرایط ویژه شغلی کارکنان ارتش بوده که همواره در مقابل مخاطرات رزمی و دفاعی قرار دارند. البته کارمندانی که در جنگ تحمیلی شرکت نموده و به سبب آن ازکارافتاده گردیده­اند نیز جانباز محسوب می­گردند و شرایطی مشابه کارکنان جانباز ارتش دارند.

بند دوم:آثار ازکارافتادگی

۱-خاتمه خدمت:

پس از آنکه کارکنان ارتش به سبب حادثه توانایی کار کردن خود را از دست داده و جانباز یا معلول شناخته شوند، برابر ماده ۱۰۸ قانون ارتش از نظر ادامه خدمت بدین گونه با آن ها رفتار می­گردد.

الف- کارکنانی که خسارت وارده بر عضو یا اعضای آنان و میزان کارایی از دست رفته ایشان درحدی باشد که امکان ادامه خدمت را از آنان سلب نماید و پرسنلی که بیش از یک سال بستری باشند، بازنشسته می­گردند.

ب- پرسنلی که خسارت وارده ‌بر عضو یا اعضای آنان و یا میزان کارایی از دست رفته ایشان درحدی باشد که ادامه خدمت برای آنان توأم با مشقت باشد، ولی خودشان شخصاً مایل به ادامه خدمت باشند، به خدمت ادامه می­ دهند و در صورت عدم تمایل به ادامه خدمت نیز بازنشسته می­گردند. چنین کارکنانی ساعت خدمتی­شان به نسبت میزان جانبازی کاهش می­یابد و به اصطلاح تقلیل ساعات خدمت گفته می­ شود^[۳۳]. ( آیین­ نامه قانون تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان انقلاب اسلامی، ۱۳۷۷، مواد ۹ و ۱۱)

ج- پرسنلی که خسارت وارده بر عضو یا اعضای آنان و یا میزان کارایی از دست رفته ایشان جزیی بوده و امکان ادامه خدمت بدون مشقت برای آنان وجود داشته باشد، به خدمت ادامه خواهند داد.

‌بنابرین‏ کارکنان جانباز و معلول در صورتی که ادامه خدمت برای آنان امکان­ پذیر نباشد بازنشسته می­گردند اما اگر ادامه خدمت برای آن ها توأم با سختی و رنج باشد می ­توانند بازنشسته شوند و اختیار با خودشان است. اگر تمایل داشته باشند به خدمت ادامه دهند، آن ها را از ادامه خدمت منع نمی­کنند که در صورت ادامه خدمت می ­توانند به نسبت درصد ازکارافتادگی از کسر ساعت خدمت روزانه بهره­مند گردند.

۲-اشتغال مجدد:

کارکنانی که به سبب جانبازی یا معلولیت، بازنشسته می­گردند، در صورتی که حداکثر تا ۵ سال پس از بازنشستگی، سلامت خود را به نحوی بازیابند که به تشخیص کمیسیون عالی پزشکی، امکان ارجاع شغل به آنان وجود داشته باشد، در صورتی که واجد صلاحیت اعاده به خدمت باشند، با تمایل شخصی و اعلام خود آن ها با تصویب مقامات مذکور در ماده ۷۸ قانون ارتش، با شرایط خدمتی (درجه یا رتبه) قبل از بازنشستگی به خدمت اعاده می­گردند. (تبصره ۲ ماده ۱۰۸ قانون ارتش)

اعاده به خدمت کارمند ازکارافتاده در صورت به دست آوردن توانایی تا سن ۶۰ سالگی امکان­ پذیر است اما برای کارکنان ارتش ملاک اعاده به خدمت سن فرد نبوده و مدت زمان ۵ سال از تاریخ بازنشستگی به سبب ازکارافتادگی مدنظر قرار گرفته است.

۳-مستمری و امتیازات جانبازی و معلولیت:

۱-به کارکنان ثابت( استخدام رسمی) و پیمانی جانباز، حقوقی معادل مجموع حقوق دو درجه یا رتبه بالاتر از آخرین مزایای شغلی که قبل از جانبازی دریافت می­‌کرده‌است، پرداخت می­گردد.

۲-به کارکنان ثابت^[۳۴]( استخدام رسمی) و پیمانی معلول، در صورتی که معلولیت آن ها به سبب انجام وظیفه باشد، معادل آخرین حقوق و مزایا به علاوه دو رتبه با درجه تشویقی، مستمری پرداخت می­گردد و در صورتی که معلولیت عادی باشد، برای کارکنان ثابت مستمری معادل آخرین حقوق دریافتی پرداخت می­گردد.

۳-برای جانبازان، امتیازات ویژه­ای به سبب حسن انجام وظیفه ­ای که در خدمت به وطن داشته اند، پیش ­بینی شده است که برخی از آن ها به شرح زیر ‌می‌باشد:

الف- به موجب ماده ۱۰۹ قانون ارتش، جانبازان به تناسب آسیب وارده از یک ماه تا چهارسال ارشدیت ترفیع درجه و رتبه برخوردار می­گردند. (آیین­ نامه طبقه بندی صدمات وارده بر جانبازان و میزان ارشدیت استحقاقی آنان، ۱۳۶۸)

ب- به کارکنان جانباز رتبه حقوقی یک مقطع تحصیلی بالاتر اعطاء می­گردد. بدین ترتیب که مدرک تحصیلی آنان تغییر ننموده ولی از مزایای ریالی یک مقطع تحصیلی بالاتر بهره­مند خواهند شد.( دستورالعمل نحوه احتساب یک مقطع تحصیلی بالاتر جانبازان،۲۰/۱۲/۷۳)