۲٫السون^[۱۶]

برای تشکیل زندگی خانوادگی مراحلی را مطرح می‌کند معتقد است که میزان رضایتمندی زناشویی در هریک از این مراحل متفاوت است. مراحلی را که مطرح کرده عبارتند از۱) زوجهای جوان بدون بچه، ۲) خانواده با بچه های پیش دبستانی، ۳) خانواده با بچه های دبستانی، ۴) خانواده با فرزندان نوجوان، ۵) خانواده با فرزندان که شروع به ترک خانه می‌کند. ۶) خانواده بدون فرزند(که در این مرحله فرزندان خانه را ترک گفته اند. ۷) خانواده در دروان بازنشستگی و پیری(السون،۱۹۸۸).

۳٫نظریه مبادله اجتماعی نای^[۱۷]

یکی از نظریه های مهم در زمینه ازدواج و خانواده که توجیه مناسبی برای روابط رضایت بخش و بالعکس می‌باشد نظریه مبادله اجتماعی نای است. از این نظریه پاداش ها و هزینه های موجود در تمایلات مورد توجه قرار می گیرند، افراد به دنبال مبادلات پاداش دهنده هستند و تلاش کمتری را برای حفظ هزینه ها در مقایسه با پاداش ها می‌کنند. اکثر مطالعات ‌در مورد کیفیت تصمیم گیری در خانواده، توجیه علت و چگونگی تصمیم گیری ، از این نظریه ها استفاده نموده اند. نظریه مبادله اجتماعی، بر یک مدل اقتصادی از رفتار انسانی است و فرض اساسی در نظریه فوق این است که روابط با پاداش های بیشتر و هزینه های کمتر، رضایتمندی بیشتری را ایجاد خواهد کرد و دوام بیشتری خواهد داشت. شواهدی وجود دارد که دوام یک رابطه با سطح کلی پاداش های موجود مرتبط می‌باشد(روشنی،۱۳۸۹).

این نظریه اشاره ‌به این مطلب دارد که هر کس منبع مانند پول، دانش، استعداد، عاطفه و … دارد که برای پاداش مناسب به دیگران از این منابع استفاده می‌کند. چنین منابعی می‌تواند منبع قدرت در تصمیم گیری زوجین باشد. نظریه مبادله اجتماعی به طور گسترده ای برای کمک به زوجین در موقعیت های تعارض استفاده می شود. اثر درمان های موفق زناشویی بر حداکثر سازی جنبه‌های پاداش دهند روابط و به حداقل رساندن موانع تأکید می‌کند.

۴٫نظریه چرخه زندگی زناشویی^[۱۸]

شواهد حاکی از آن است که در ازدواج ، دوره های خاصی وجود دارد که سطح رضایتمندی پایین تر از سایر دوره هاست . نظریه چرخه زناشویی با تقسیم بندی مراحل زندگی و تغییرات و تنش و نقش های خاص هر مرحله به بررسی تفاوت ها در سطح رضایتمندی زناشویی که از تغییرات دوره های مختلف است می پردازد. الیس معتقد است که میزان رضایت یا ‌نارضایت‌مندی زناشویی ممکن است در طول رشد طبیعی انسان تغییر کند. رابطه ای که زوج در ۲۰ سالگی یا اوایل ازدواج فوق العاده رضایت بخش تلقی می‌کنند ممکن است با ۴۰ ساله شدن آن ها و تغییراتی در زندگی و ایجاد علائق جدید در طی این توالی منظم و قایع قبلی می‌داند. چنین رویکردی برای توجیه تاثیرات چرخه زندگی بر روابط مفید می‌باشد. مفهوم مهمی که اغلب متخصصین خانواده درمانی، جامعه شناسان و طراحان چرخه زندگی به آن اشاره کرده از پدیده اپی ژنی تیسم ارتباطی است. با توجه به اصل اپی ژنیک مطرح ‌کرده‌است که مبادلات هر مرحله رشدی بر اساس تبادلات قبلی می‌باشد. موفقیت یا شکست در مراحل بعدی بستگی به پیامدهای تکالیف و تبادلات مراحل قبلی دارد و همین موضوع برای متخصصین مربوطه مدل جالبی از چهار جریان عمده در اپی ژنی تیسم ارتباطی بادوام ارائه می‌دهد که عبارتند از (دلبستگی، مراقبت، ارتباط، حل مسئله مشترک و متقابل) (لوکاس^[۱۹]،۲۰۰۳)

(زمانی منفرد۱۳۷۵؛ به نقل از روشنی،۱۳۸۹) اشاره می‌کند که هر چه مدل های مختلف چرخه زندگی زناشویی اساس و نشانه های رشدی و مراحل متفاوتی را ارائه کرده (از سه مرحله فلوری تا ۲مرحله راجرز) اما به میزان قابل توجهی در مراحلی مانند داشتن یا نداشتن فرزند، مدت زمان ازدواج، سن فرزندان، جریان های اپی ژنتیک همپوشی دارند. همچنین وی به نقل از برپلر مدل پنج مرحله ای از چرخه زندگی زناشویی را به قرار ذیل مطرح می‌کند:

مرحله اول : سال‌های اولیه ازدواج ^[۲۰]

مرحله دوم : انتقال به دوره والدینی ^[۲۱]

مرحله سوم : نیمه زندگی ^[۲۲]

مرحله چهارم : فرا والدینی ^[۲۳]

مرحله پنجم : مرحله اوج ^[۲۴]

۲- ۶- مدل چند مختصاتی نظام های زناشویی

این مدل بر سه بعد توجه دارد: همبستگی، انعطاف پذیری و ارتباط، فرض اساسی این مدل آن است که نظام های متعادل در مقایسه با نظام های نامتعادل کارکرد مناسبتری دارند.

۱٫همبستگی زناشویی: عبارت است از وابستگی عاطفی زوج ها نسبت به هم در مدل چند مختصاتی متغیرهایی برای تشخیص، اندازه گیری ابعاد همبستگی خانوادگی مورد استفاده قرار می گیرند که عبارتند از: وابستگی عاطفی، وجود مرزها، یکپارچگی زمان، مکان، دوستان، تصمیم گیری، علایق و سرگرمی ها، تمرکز این سازه برآن است که نظام های خانواده چگونه بین جدایی در برابر یکپارچگی اعضای خود تعامل برقرار می‌کند. زوج های متعادل ‌در چرخه ی زندگی کارکرد خوبی دارند. سطوح نامتعادل همبستگی در دو حد افراطی قراردارند، یا خیلی پایین (بی تفاوت) و یا خیلی بالا (در هم تنیده) در رابطه بی تفاوت؛ یک نوع جدایی عاطفی، تعامل در حداقل و جدایی و استقلال در حداکثر است. در رابطه در هم تنیده نزدیکی عاطفی خیلی زیاد است و به وفاداری اهمیت زیاد داده می شود. افراد وابستگی زیادی به هم دارند و به یکدیگر پاسخ می‌دهند و جدایی فردی و فضای خصوصی در حداقل است.

۲٫ انعطاف پذیری: میزان تغییر فرد در رهبری، نقش ها و قواعد رابطه ای خودش، مفاهیم ویژه عبارتند از رهبری ( کنترل)، سبک های گفتگو، نقش ها و قواعد رابطه ای، توجه مفهوم انعطاف پذیری بر چگونگی ثبات متعادل نظام ها در برابر تغییرات است.

۳٫ارتباط: ارتباط برای آسان سازی حرکت به طرف دو دیگر نقش حساسی دارد، ارتباط زوج ها با توجه به مواردی همچون گوش دادن، صحبت کردن، خود افشایی، احترام اندازه گیری می شود یافته ها نشان می‌دهد که خانواده های متعادل ارتباط مطلوبی دارند درحالی که در نظام خانوادگی نامتعادل ارتباط ضعیفی وجود دارد(فقیرپور، ۱۳۸۳).

۲- ۷- رفتارهای آرامش بخش در روابط زوجین

الف)رفتارهای مرد نسبت به زن:

گفتگوی عاشقانه داشتن، گوش دادن به دردل همسر، داشتن گفتگوی صمیمی با وی، گذاشتن وقت برای تفریح و سرگرمی، گذشت نسبت به همسر، بیان نقاط مثبت همسر به ویژه در بین اعضای خانواده اش، احترام به خانواده همسر، عذرخواهی به خاطر اشتباهی که سهواً انجام شده، چندین برابر شدن محبت در دوران بارداری، نظرخواستن ‌در مورد مثلاً انتخاب رنگ های وسایل خانه، مشکلات شغلی را به خانه نیاوردن و آراسته کردن خود(ملک محمودی، ۱۳۸۶).

ب) رفتارهای زن نسبت به مرد:

قدرت و مهارگری: این حیطه به معیارهای قدرت- مهارگری که زن و شوهر معتقدند باید طبق آن ها عمل‏ کنند، اختصاص دارد. بر اهمیت میزان تاثیر هر یک از همسران بر فرایند تصمیم‏ گیری و به ویژه تصمیم‏گیرهایی‏ که جنبه‏ های مختلف زندگی زوج ها را تحت تاثیر قرار می ‏دهند، تأکید کرده ‏اند. افزون بر این، در روی‏آوردهای متفاوت‏ درمان گری مانند خانواده درمان گری راهبردی و خانواده درمان گری ساختاری، حیطه ی قدرت-مهارگری در پویایی‏ روابط صمیمانه اهمیت ویژه‏ای دارد. مقیاس معیارهای‏ ارتباطی اپستین و همکاران(۲۰۰۵)معیارهایی را در خصوص میزان مهارتی که هر یک از همسران باید بر نتیجه تصمیم‏ گیری اعمال کنند بررسی ‌کرده‌است. معیارهای مربوط به حیطه قدرت-مهارگری عبارتند از اعتقاد فرد ‌در مورد میزان انعکاس عقاید و خواسته های‏ طرفین در تصمیم‏ گیری در مقابل اعتقاد به تسلط دیدگاه های او برطرف مقابل(بوکام و دیگران، ۱۹۹۶).

سرمایه‏گذاری: سومین حیطه ارتباطی مربوط به‏ اعتقاد هر همسر به میزان سرمایه‏گذاری‏ای است که باید در روابط زناشویی از جانب طرفین اعمال شود. سرمایه‏گذاری‏ به میزان مشارکت هر همسر در رابطه اشاره دارد(رفتارهایی‏ که کیفیت ازدواج را ارتقا می ‏دهند یا از رابطه پشتیبانی‏ می‏ کنند). بررسی های تجربی از الگوی مبادله اجتماعی‏ ‌در مورد ازدواج، حمایت کرده ‏اند. در این الگو، رضایت مندی ارتباطی با رفتارهای مثبت و منفی عاطفی و علمی‏ای که بین همسران رد و بدل می‏ شود، همبستگی‏ دارد(بوکام و دیگران، ۱۹۹۶).

۲-۱-۴-۱- نظریه های مرتبط با نارضایتی از زندگی زناشویی :

نظریه روان پویایی و ارتباط شی:

دیدگاه کلاسیک روان پویشی که منبعث از الگوی روان کاوی فروید است، مشکلات زناشویی را پیامدهای مشکلات درون روانی همسران می‌داند(دهقانی و دهقانی، ۱۳۷۵). یکی از دیدگاه های معاصر روان پویشی، نظریه روابط فردی است. برطبق این دیدگاه اشخاصی که در ازدواج به یکدیگر می پیوندند، هرکدام میراث روانی یکتا و جداگانه ای را وارد آن رابطه می‌کنند. هر کدام دارای تاریخچه ای شخصی، یک شخصیت بی همتا و مجموعه ای از افراد درونی کرده و مخفی هستند که آن ها را در تمامی تبادلاتی که متعاقبا با یکدیگر خواهند داشت دخالت می‌دهند. روابط زناشویی مسئله دار و ناآرام تحت تاثیر درون فکنی های آسیب زا یعنی اثرات یا خاطرات مربوط به والدین یا سایر اشخاص قرار دارد. این درون فکنده ها حاصل روابطی هستند که هر همسر در گذشته با اعضای نسل قبلی داشته و اینک در درون او لانه ‌کرده‌است(برواتی و همکاران، ۱۳۸۲). یکی از نظریه پردازان این رویکرد، جیمز فرامو، معتقد است که معمولا مشکلات خانوادگی ریشه در نظام خانوادگی گسترده دارد. ماهیت و کیفیت رابطه زناشویی به خانواده پدری زن و شوهر و خصوصاً ‌به این که تا چه حد تعارضات خانواده های آن ها حل شده باشد بستگی دارد(دهقانی و دهقانی، ۱۳۷۵).

نظریه های رفتاری:

بر طبق مدل تبادل رفتار، اختلاف های زناشویی تا حد زیادی پی آیند میزان تقویت و یا تنبیه اعمال شده ‌از طرف‌ زوجین نسبت به هم و هر رابطه تقویت و تنبیه که هر زوج از خود نشان می‌دهد در نظر گرفته می شود. در درمان زناشویی رفتاری که بر اساس ترکیبی از نظریه یادگیری اجتماعی و نظریه مبادله اجتماعی است، فرض می شود که افراد با یک سری نیازها یا انتظارات برای تقویت کننده ها(فواید)وارد ازدواج می‌شوند که این انتظارات در سنین کودکی در آن ها شکل گرفته است. هنگام انتخاب همسر فرد سعی دارد رابطه ای ایجاد کند که حداکثر فایده و حداقل هزینه را در برداشته باشد. هنگامی که فواید رابطه انتظارات را برآورده نکنند یا نسبت هزینه به سود بالا باشد اختلاف رخ می‌دهد. در مراحل اولیه رابطه، تضادها معمولا با پذیرش یا اجتناب پوشانده می‌شوند ولی اگر زوجین مهارت های ارتباطی خوب یا مهارت های حل اختلاف نداشته باشند، اختلافات بالا رفته و به صورت پیچیده درمی آیند. با زیاد شدن تعداد دفعات اختلافات، سازگاری زناشویی مختل شده و رضایت کمتری از رابطه خواهند داشت(رحمت الهی و همکاران، ۱۳۸۴).

نظریه های شناختی:

طبق نظریه منطقی-هیجانی الیس، آشفتگی یک زوج به طور مستقیم به اعمال طرف دیگر یا شکست های سخت زندگی مربوط نمی شود بلکه بیشتر به دلیل باور و عقیده ای است که این زوج ‌در مورد چنین اعمال و شکست هایی دارد. الیس مدعی است، تفکر غیر منطقی که ویژگی آن عبارت است از اغراق زیاد، انعطاف ناپذیری بی جا، غیر عقلانی و به ویژه مطلق گرایی در بسیاری موارد تواما به نوروز فردی و اختلال ارتباطی می‌ انجامد. ‌بنابرین‏، باورهای غیر منطقی به اختلال های فردی منجر می شود و باعث نارضایت مندی های بی اساس در حیطه زناشویی می‌گردد. آرون بک، سردمدار شناخت درمانی، معتقد است که مهم ترین علت مشکلات زناشویی و روابط انسانی، سوءتفاهم و خطاهای شناختی و افکار اتوماتیک است. به اعتقاد او تفاوت در نحوه نگرش افراد باعث بروز اختلافات و پیامدهای ناشی از آن می شود. هم چنین او معتقد است که یکی از مهم ترین علل اختلافات زناشویی، انتظارات متفاوت زن و شوهر از نقش یکدیگر در خانواده است. اغلب زوج ها درباره دخل و خرج خانواده، نگه داری فرزندان، فعالیت های اجتماعی، گذراندن اوقات فراغت و تقسیم کار در خانواده باورهای متفاوتی دارند (قراچه داغی، ۱۳۸۲).

نظریه های سیستمی:

در نظریه ساختی، مینوچین معتقد است، خانواده وقتی معیوب می شود که قواعدش اجرا نشود. وقتی مرزها خیلی سفت و سخت یا نفوذپذیر می‌شوند، عملکرد خانواده به عنوان یک نظام مختل می شود. اگر سلسله مراتب خانواده رعایت نشود. یعنی والدین تصمیم گیران اصلی نباشند و کودکان بزرگ تر بیش از کودکان کوچک تر مسئولیت نداشته باشند، آشفتگی و مشکل پیش می‌آید. گاهی صف بندی های درون خانواده مخرب و به مثلث سازی منجر می‌شوند. در یک خانواده آشفته قدرت روشن و صریح نیست(فیروز بخت، ۱۳۸۱). در نظریه تجربه نگر، ویتاکر^[۲۹]، معتقد است که اختلال خانواده هم از جنبه ساختاری و هم از بعد فرآیندی مورد توجه قرار می‌گیرد. ازلحاظ ساختاری امکان دارد که مرزهای خانوادگی درهم ریخته یا نفوذ ناپذیر باعث عملکرد ناکارساز^[۳۰] خرده نظام ها، تبانی های مخرب انعطاف ناپذیری نقش ها و جدایی نسل ها از هم گردند. مشکلات مربوط به فرایند می‌توانند موجب فروپاشی امکان مذاکره و توافق اعضا برای حل تعارض شوند و شاید باعث گردند تا صمیمت، دلبستگی یا اعتماد از میان برود. در مجموع ویتاکر چنین فرض می‌کند که نشانه های اختلال هنگامی ظهور می‌کنند که فرآیندها و ساخت های مختل به مدت طولانی تداوم می‌یابند و مانع توان خانواده برای اجرای تکالیف زندگی می‌شوند(برواتی و همکاران، ۱۳۸۲).

نظریه های بین نسلی:

۷- در ماده ۲۳۹ در مبحث قسامه در تعریف لوث چنین آمده است: « هرگاه بر اثر قرائن و یا اماراتی و یا از طریق دیگری از قبیل…. حاکم به ارتکاب قتل از جانب متهم ظن پیدا کند مورد از موتارد لوث محسوب می شود. »

با توجه به تعریف مذکور حصول ضن به ارتکاب قتل برای حاکم از ارکان اصلی تحقق لوث است و لوث پدیده یی است حقوقی که مبتنی بر حص.ل ظن قاضی به ارتکاب قتل است، یعنی از هر طریقی حاکم به ارتکاب قتل از جانب متهم مظنون شود مورد از موارد لوث خواهد بود و بدون حصول ظن برای حاکم، لوث معنا نخواهد داشت با این وجود به نظر می‌رسد قانون‌گذار در تبیین ماده ۲۴۵ که می‌گوید: « در موارد لوث درصورت نبود قرائن موجب ظن به قتل برای تحقق قسامه مدعی باید حضور مدعی علیه در محل واقعه ثابت نماید در صورتی که حضور مدعی علیه احراز نشود اگر مدعی علیه حضور خود را هنگام قتل در محل واقعه انکار نماید ادعای او با ادای سوگند پذیرفته می شود.»

با توجه به اینکه ماده ۲۳۹ تحقق لوث را منوط به حصول ظن قاضی می‌داند و و حصول ظن قاضی را از ارکان اصلی تحقق لوث دانسته و در این ماده گفته است در موارد لوث در صورت نبودن قرائن موجب ظن به قتل برای تحقق قسامه مدعی باید… به نظر می‌رسد قانون‌گذار در بیان این موضوع مرتکب تسامح شده است و بر خلاف آنچه که در ماده ۲۳۹ گفته است در این ماده چنان بیان داشته است، که بدون قرائن و اماراتی که موجب حصول ظن به ارتکاب قتل برا یقاضی شود و بدون حصول ظن قاضی هم لوث خواهد شد.

۸- در ماده ۳۰۲ قانون مجازات اسلامی که راجع است به تمدید مهلت در پرداخت دیه برای قاتل در قتل شبه عمد پس از مهلت دو ساله موضوع بند به ماده ۳۰۲ که چنین مقرر داشته است: « دیه قتل شبیه عمد در ظرف دو سال پرداخت می شود » و در ماده ۳۰۳ آمده است: « اگر قاتل در شبیه عمد در مدت معین قادر به پرداخت نباشد به او مهلت مناسب داده می شود. »به نظر می‌رسد مقررات این ماده با ماده ۶۹۶ همین قانون که در آن پس از انقضا مهلت دو ساله در شبیه عمد مهلت دیگری برای قاتل فائل نشده و مقرر داشته است که « در کلیه مواردی که محکوم علیه علاوه بر محکومیت کیفری به رد عین یا مثل مال یا ادای قیمت یا پرداخت دیه و ضرر و زیان ناشی از جرم محکوم شده باشد و از اجرای حکم امتناع نماید در صورت تقاضای محکوم له دادگاه با فروش اموال محکوم علیه به جز مستنیات دین حکم را اجراء یا تا استیفاء حقوق محکوم له محکوم علیه را بازداشت خواهد نمود » در تعارض می‌باشد و در موضوع واحد مقررات مغایر و معارض وضع شده است و نمی توان گفت که ماده ۶۹۶ چون مؤخر التصویب است به موجب ماده ۷۲۹ ناسخ ماده ۳۰۳ می‌باشد چرا که ماده ۷۲۹ کلیه قوانین مغایر با این قانون یعنی( قانون مجازات اسلامی ) را منسوخ اعلام نموده است.

گفتار پنجم – اکراه

اکراه وادار کردن دیگری به انجام یا ترک کاری است که از آن کراهت دارد. تفاوت اصلی اجبار و اکراه در این است که در اکراه اراده شخص سلب نشده و او آزادی و اختیار را دارد ولی نتیجهٔ عدم تبعیت از خواست اکراه‌کننده به‌قدری وخیم است که شخص تسلیم او می‌گردد. در واقع شخص اکراه‌شده فاقد رضایت و شخص مجبور فاقد قصد و اراده استدر حقوق کیفری اکراه را نوعی «اجبار معنوی بیرونی» هم تعریف می‌کنند.

ماده ۱۱ قانون مجازات اسلامی جدید:

قوانین زیر نسبت به جرایم سابق بر وضع قانون، فوراً اجراء می شود:

الف – قوانین مربوط به تشکیلات قضایی و صلاحیت

ب – قوانین مربوط به ادله اثبات دعوی تا پش از اجرای حکم

پ – قوانین مربوط به شیوه دادرسی

ت -قوانین مربوط به مرور زمان

ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی جدید:مرور زمان، در صورتی تعقیب جرایم موجب تعزیر را موقوف می‌کند که از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مواعد زیر تعقیب نشده یا از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا حقیقی تا انقضای این مواعد به صدرو حکم قطعی منتهی نگردیده باشد.

الف ) جرایم تعزیری درجه چهار با انقضای پانزده سال

ب ) جرایم تعزیری درجه چهار با انقضای ده سال

پ ) جرایم تعزیری درجه پنج با انقضای هفت سال

ت ) جرایم تعزیری درجه شش با انقضای پنج سال

ث ) جرایم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای سه سال

ماده ۱۲ قانون مجازات اسلامی جدید:حکم به مجازات یا اقدام تأمینی و تربیتی و اجرای آن ها باید از طریق دادگاه صالح به موجب قانون و با رعایت شرایط وکیفیات مقرر در آن این ماده و بند الف ماده ۱۱ قانون جدید که قوانین مربوط به تشکیلات قضایی و صلاحیت را عطف به ما سبق ‌کرده‌است این سؤال را به ذهن می آورد که آیا شوراهای حل اختلاف که دادگاه صالح و مرجع قضایی محسوب نمی شود مجاز به تعیین مجازات می‌باشد یا نه ؟ آیا صلاحیت شوراهای حل اختلاف در امور جزایی به قوت خود باقی است یا نه ؟و آیا اگر حکم شوراهای حل اختلاف به مجازات اگر در اثر قصور یا تقصیر صدمه و خسارتی به اشخاص وارد کند مشمول ماده ۱۳ قانون جدید از حیث جبران آن و مسئولیت کیفری و مدنی است یا نه و آیا از بیت المال می توان جبران خسارت نمود.

ماده ۱۹ قانون جدید مجازات های تعزیری به هشت درجه تقسیم می شود:تقسیم مجازات های تعزیری، نه تنها منشاء اثر مهم و مثبتی نمی باشد بلکه با توجه به اینکه قسمت عمده مجازات های تعزیری سابق بقوت خود باقی است قضات و دادرسان را در تطبیق مجازات های مقرر در موادقانونی با ماده ۱۹ جدید دچار مشکل می کند. مثلاً مجازات شلاق که از درجه ۶ ماده ۱۹ شروع می شود و مجازات درجه ۱ تا ۵ فاقد مجازات شلاق تعزیری است و در اعمال مجازات موادی مثل ماده ۶۵۸ و ۷۰۲ و ۶۶۴ قانون مجازات اسلامی و مواد مشابهی که هم حبس و هم شلاق توأم مقرر شده است قاضی ناچاراست به دو نوع یا چند نوع و درجه از مجازات ماده ۱۹ استناد نماید که مثلاً ‌به این مدت حبس تعزیری درجه ۵و شلاق درجه ۷ و ۸ و یا ۶ محکوم می کند و معلوم نیست این درجه بندی منشاء چه نتیجه مثبتی می‌باشد واگر مجازاتی با هیچ یک از بندهای هشت گانه تطبیق ننماید طبق تبصره ۳ ماده ۱۹ مجازات درجه ۷ محسوب می شود.

تربیت جنسی از همان سنین کودکی شروع شده و تا دوره نوجوانی ادامه می‌یابد . در دوره نوجوانی نیز نوجوانان باید ‌در مورد تغییرات بلوغ خود آگاهی داشته باشند . آنچه دختران نیاز دارند که در آستانه بلوغ بدانند اولاً اطلاعات مناسب و کافی ، نه از نوع کاملاً تکنیکی و نه خیلی غیر مستقیم و مبهم است و ثانیاًً یک ادراک مثبت از واقعه ای که تجربه جهانی همه زنان و متفاوت از بیماری یا صدمه جسمی است .آنچه در این زمینه ضروری است این است که مادر یا یک مربی دانا و مجرب ، همزمان با نشانه های تغییرات بدنی که خبر از بروز بلوغ می‌دهد ، اطلاعات لازم را در اختیار نوجوان قرار دهند و او را مطمئن سازند که این امر کاملاً طبیعی و بخشی از فرایند رشد و بزرگسال شدن است . همچنین آنان باید دختران خود را از برخورداری جذابیت طبیعی مطمئن سازند و تصور مثبت درباره خود را در آنان برانگیزند. تفاوت عاطفی – اجتماعی ناشی از بلوغ دیررس^[۱۰] یا پیش رس^[۱۱] نوجوانان نیز ممکن در سنین بزرگسالی مدت‌ها ادامه پیدا می‌کند . دلیل این امر هم آن است که اطلاع ازتغییرات بلوغ ، مفهوم بدنی و هویت جنسی فرد متأثر از مجموعه پاسخهای فرد در رابطه با تغییرات جسمی در دوره بلوغ است . پاسخ های مثبت و صحیح خانواده و مربیان و همسالان باعث رشد سالم این هویت جدید می شود ، اما پاسخ های منفی یا نامناسب آثار منفی بر هویت جنسی و رفتار جنسی می‌گذارد.(لطف آبادی،۱۳۸۸).

نظریه های تربیت جنسی:

الف ) تربیت جنسی در ادیان:

اختلاف دیدگاه های مردم جهان در این مسأله ی مهم زندگی،بسیار زیاد است . در جوامع غربی سه دیدگاه اصلی و بسیاری نگرشهای متفرقه در این مورد وجود دارد . یکی دیدگاه مذهب کاتولیک در مسایل اخلاق جنسی که تا اندازه زیادی به موازین اسلامی نزدیک است ، دوم دیدگاه مذهب پروتستان که آمیخته ای از نگرش سنتی و نگرش های لیبرالی در اخلاق جنسی است و دیدگاه سوم دیدگاه لائیک است ( دیدگاه اثباتی ) که اساساً نوعی بی بند و باری جنسی است و اخلاق جنسی را صرفاً به تصمیم گیری های افراد واگذار می کندو تنها مرز و مانع آن ، قوانینی است که محدودیت های اندکی را در چهارچوب نظام فردگرایانه مبتنی بر لجام گسیختگی های نظام سرمایه داری بزرگ جهانی اعمال می‌کند (لطف آبادی،۱۳۸۸).

دیدگاه حذفی ‌در مورد تربیت جنسی

این دیدگاه بر ممانعت از هر گونه ارضای غریزه جنسی تأکید دارد و معتقد است ارضای آن آدمی را از رسیدن به کمال انسانی باز می‌دارد . این دیدگاه در دوران حاکمیت کلیسا در اروپا و نیز در دوره رهبانیت^[۱۲] و تجرد طلبی در نقاط دیگر دنیا رواج داشت . دنیای اروپا تا قبل از دو سه قرن اخیر که قانون حاکم بر آن قانون کلیسا بود در حد افراطی در محدود کردن روابط کوشش می کرد . اساساً در قانون کلیسا ارتباط جنسی مطلقاً ولو با زن شرعی یک کار پلید بود . از نظر آن ها زن ذاتاً موجودی پلید بود و عمل مقاربت ولو با زن شرعی عمل کثیفی بود . ( مطهری،۱۳۷۸).

علاوه بر مسیحیت قرون وسطی، عقاید و افکار دیگری در مخالفت با غریزه جنسی بودند . رهبانیت و تجرد طلبی در هند ( آیین برهما ، آیین جین ، آیین بودا ) رهبانیت و تجرد طلبی در چین و یونان ( مثل مکتب کلبیون ) بعضی از فرقه های دین یهود ( مثل فرقه اسنتیس ) نیز در مواجهه با غریزه جنسی راه تفریط را در پیش گرفته بودند ( ناس^[۱۳]،ترجمه حکمت،۱۳۷۲).

این دسته دیدگاهی تفریطی نسبت به انگیزه جنسی و مسائل مربوط به آن دارند و حتی از زناشوئی و ازدواج اعراض کرده و از مسائل جنسی با شرم یاد می‌کنند. از جمله ماها ویرا ، بنیان گذار آیین جاینی و از معتقدان ‌به این تفکر گفته است :« محبت زن بزرگ ترین سبب افتنان و ابتلا در این جهان است». همچنین در آیین مانی ایران باستان روح بدبینی نسبت به دنیا و تعلقات مادی و من جمله نفی روابط زناشوئی وجود داشته است. به عقیده مانی بدترین خواهش ما عشق به زن و بچه است. برخی آیین ها مانند پروتستان های مسیحی رابطه جنسی را ذاتاً پلید می شمرند. به عقیده این ها تنها کسانی به مقام معنوی می‌رسند که تا آخر عمر مجرد زندگی کنند. جلوه این نوع دیدگاه را در کاتولیک ها نیز می توان مشاهده کرد (رهنما،علیین، محمدی،۱۳۸۶).

دیدگاه اثباتی ‌در مورد تربیت جنسی

این دیدگاه در نقطه مقابل دیدگاه حذفی قرار دارد و بر ارضاء بی حد و حصر غریزه جنسی تأکید دارد . این دیدگاه رویکردی از اخلاق جنسی را مطرح می‌سازد که از آن می توان به ولنگاری جنسی نام برد . ( فرمهینی فراهانی ، ۱۳۸۴). عامل زمینه ساز این دیدگاه را می توان در برداشت هایی نادرست از عقاید فروید^[۱۴] ویا در عقاید راسل^[۱۵] جستجو کرد.

در حقیقت دنیای غرب در زمان حاضر در زمینه اخلاق جنسی ، نسبت به گذشته به اصطلاح یک دور ۱۸۰ درجه ای زده است . امروزه همه سخن از تقدیس و احترام به عقاید و روابط جنسی و لزوم آزادی و برداشتن هر قید و بندی در این زمینه است. ( مطهری ، ۱۳۷۸). افکار فرویدی انگیزه پاره ای تجربیات حادثه جویانه در آموزش و پرورش ( در برخی کشورها ) گردیده است .از جمله در سامرهیل ، ای اس نیل به کودکان آزادی زیادی در همه موارد ازجمله آزادی جنسی داده است . معهذا چنین نوآوری های افراطی نادر است (کرین ،ترجمه فدایی۱۳۸۷).

در زمینه تربیت جنسی کودکان و نوجوانان برخی به ویژه آن ها که طرفدار رادیکالی فرویدیسم هستند ، معتقدند که باید جلوی تمام تحریم های جنسی گرفته شود و آزادی جنسی در مدارس و اجتماع مطرح باشد. اینان معتقدند که منع ها و تحریم ها زمینه را برای عقده سازی در جوامع فراهم خواهد کرد و اثرات همین عقده هاست که موجب نابسامانی ها و جرم در جامعه را فراهم ساخته است . طرفداران این طرز فکر وجود مدارس مختلط را مورد تأکید قرار داده و گمان دارند که با ایجاد چنین مدارسی ، دشواری ها و مشکلات انسان‌ها که بخش اعظم آن به خاطر مسائل جنسی است ، حل خواهد شد. توصیه ایشان این است که در طریق تربیت در مدارس مختلط باید عقاید مربوط به شرم و اخلاق از میان برود و البته اصل بر این باشد که به هم صدمه نزنند. (قائمی،۱۳۷۲).

در برابر فرویدیست های رادیکالی و گروه اثباتی ، گروهی قرار دارند که مسئله جنسی و غریزه جنسی را با شرم یاد می‌کنند ( دیدگاه حذفی ) و اصرار دار ند که برای حفظ ارزش و قداست بشر ، ضروری است که اصلاٌ نامی از آن به میان نیاید حتی برخی از اینان اصل ازدواج را که امری مشروع و برای آرامش و سکون و تداوم نسل ضروری است منع می‌کنند و اگر هم مجازش می شمارند به دلیل مصلحت است.

دیدگاه اسلام ‌در مورد تربیت جنسی

نتیجه گیری: به طور کلی آسیب بیشتر عملکردهای اجرایی در آزمون جور کردن کارت‌های ویسکانسین و آزمون کلمه و رنگ استروپ با استعداد روان پریشی مرتبط می‌باشد و همچنین جنسیت تاَثیری در عملکرد اجرایی بیماران اسکیزوفرنیا بدون علائم روان پریشی و افسردگی اساسی بدون علائم روان پریشی و افراد بهنجار ندارد.

کلید واژه ها : عملکردهای اجرایی ،اسکیزوفرن بدون علائم روانپریشی ،افسردگی بدون علائم روانپریشی،آزمون جورکردن کارت‌های ویسکانسین،ازمون کلمه و رنگ استروپ

فصل اول

کلیات پژوهش

۱-۱ مقدمه

«شواهد قابل ملاحظه ای از مطالعات پسامرگی مغز بیماران وجود دارد که مؤیّد نا هنجاری ای اناتومیک قشر جلوی پیشانی در اسکیزو فرنی است. روش های تصویر برداری کارکردی مغز نیزنقایص کارکردی را در ناحیه جلوی پیشانی نشان داده‌اند.از مدت‌ها پیش مشخص شده است که چنین علا مت اسکیزوفرنی شبیه علایمی است که ‌در مورد لوبوتومی پره فرونتال یا سندرم های لوب پیشانی دیده می شود.»(رضاعی،۱۳۸۵،ص۱۹).

ناحیه ارتباطی پره فرونتال قادر به فراخوانی اطلاعات از نواحی گسترده ای از مغز و سپس استفاده از آن در الگو های عمیق تفکر برای دست یابی به الگو های مورد نظر است . نقص در ناحیه پره فرونتال باعث اختلال دراعمال اجرایی یعنی فرایند های عصب- روانشناختی که برای تطابق با محیط ضروری است، می‌گردد . اعمال اجرایی شامل توانایی هایی نظیر طرح ریزی ، ابتکار عمل ، انعطاف پذیری ، حفظ انگیزش ، توانایی شناخت وتغییر توالی ها، توانایی استفاده از سر نخ ها و باز خوردهابرای انجام رفتار هدف دار ، توانایی تفکر انتزاعی (افزایش عمق و ارتباط افکار)، و حفظ همزمان تعداد زیادی واحد اطلا عاتی وسپس فراخوانی این اطلاعات برای انجام اعمال بعدی می‌باشد (کلان^[۱]،کنن^[۲]، ۲۰۰۰).

مطالعات مربوط به جریان خون منطقه ای مغز (RCBF)^[3] با بهره گرفتن از ترمو گرافی گسیل پوزیترون (SPEST_PET)^[4] نشان داده است که اختلال در ‌پاسخ‌گویی‌ آزمون ویسکانسین بااختلال عملکرد لوب فرونتال مشاهده شده است (استراتا و دانیلو^[۵]،۲۰۰۰).

تحقیقات نشان داده‌اند که بیماران مبتلا به اسکیزو فرنیا در مقایسه باافراد بهنجار نقایص شناختی بیشتری دارند.از جمله نقایص موجود می توان به نقص عملکرد اجرایی اشاره کرد . در تعریف عملکرد اجرایی ،لزاک^[۶]، ۱۹۹۵گفته است:عملکرد اجرایی مستلزم توانایی شخص در نظم دهی وهدایت رفتار خود است .این کار کردهارا می توان به بخش های فرعی شامل نیت و اراده، برنامه ریزی، اقدام هدفمند و عملکرد مؤثر تقسیم کرد (به نقل پاشا شریفی، ۱۳۸۶).

بر خلاف اهمیت توانایی‌های اجرایی، در موقعیت سنجش روانی این امر نادیده گرفته می شود. یکی از دلایل این کار ان است که عملکرد اجرایی دچار اختلال شود، در صورتی که سایر کارکرد های شناختی سالم بنظر می‌رسند. گراث- مارنات (۲۰۰۳، ترجمه پاشا شریفی و نیکو، ۱۳۸۶ ). برخی شواهد وجود دارند که نشان می‌دهند، هوش بیمار پس از ضایعه قطعه پیشانی در واقع افزایش نشان می‌دهد اما از نظر توانایی‌های اجرایی دچار اختلال هستند (همان منبع).

عملکردهای اجرایی به عنوان فرایند های پیچیده ای تعریف می‌شوند .که در حل مسائل جدید به کار می‌روند .این فرایند شامل آگاهی از مسائل موجود وارزیابی آن ،تحلیل شرایط مسئله وفرمول بندی هدف های خاص ، ایجاد مجموعه ای از طرحها ‌و نقشه ها به منظور مشخص کردن اعمال مورد نیاز برای حل مسئله ، وتغییر طرح های غیر مؤثر وتغییردر جهت اجرای طرح های مؤثر تر ، مقایسه نتایج به دست آمده با نتایج قبلی (در صورتی که از طرح جدیدی متناسب با موقعیت مسئله استفاده شده باشد )، اتمام طرح هنگامی که نتایج رضایت بخش است و در نهایت حفظ طرح وبازیابی آن برای ‌مواجهه با مسئله یا مسئله مشابه در آینده می‌باشد گراث-مارنات(۲۰۰۳،ترجمه پاشا شریفی و ‌نیک‌ خو ،۱۳۸۶).

به طور معمول عملکرد اجرایی با آزمون کلمه و رنگ استروپ^[۷] (گلدن^[۸]،۱۹۸۷) و آزمون جور کردن کارت های ویسکانسین^[۹] (گرانت وبرگ^[۱۰]،۱۹۹۳ )موردسنجش قرار می گیرند هبن^[۱۱]، میلبرگ^[۱۲] (۲۰۰۲، ترجمه حق شناس، ۱۳۸۷).

در واقع هدف از تحقیق ، بررسی عملکرد اجرایی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا بدون علائم روانپریشی، افسردگی اساسی بدون علائم روانپریشی و افراد بهنجار به وسیله دو آزمون رنگ وکلمه استروپ وآزمون جور کردن کارت های ویسکانسین می‌باشد.

۱-۲- بیان مسئله

اسکیزوفرنی(روانگسیختگی) سندرمی بالینی شامل اسیب شناسی روانی متغییر اما عمیقاً ویرانگر است که شناخت، هیجان، ادراک و سایر جنبه‌های رفتار را دربرمی گیرد. شیوع مادام العمر اسکیزو فرنی در ایالات متحده ۱ درصد است، ‌به این معنا که از هر ۱۰۰ نفر، تقریباً یک نفر به اسکیزوفرن مبتلا خواهد شدو همچنین شواهد قابل ملاحظه ای از مطالعات پسامرگی مغز بیماران وجود دارد که مؤید نابهنجارهای آناتومیک قشر جلوی پیشانی در بیماران اسکیزوفرنی است و تخمین زده می شود که عوامل فرهنگی و اقتصادی اجتماعی زیان های مالی ناشی از اسکیزوفرنی در ایالات متحده، از مجموع خسارات ناشی از تمام سرطان ها نیز بیشتر است کاپلان وسادوک^[۱۳] (۲۰۰۷،ترجمه رضاعی،۱۳۹۰)

طبق متن بازبینی شده چاپ چهارم (DSM-IV-TR)^[14]، اختلال افسردگی اساسی بدون سابقه ای از اختلال مانیا، مختلط، یا هیپومانیا رخ می‌دهد. دوره ی افسردگی اساسی باید حداقل دو هفته طول بکشد و همچنین دارای چهار علامت از فهرستی شامل تغییرات اشتها و وزن، تغییرات خواب و فعالیت، فقدان انرژی، احساس گناه، مشکل در تفکر و تصمیم گیری، و افکار عود کننده مرگ یا خود کشی را هم داشته باشد. اختلال افسردگی در بین اختلالات روان پزشکی بالاترین شیوع (۱۷درصد) را داشته است (همان منبع).

با توجه به شیوع بالای افسردگی اساسی و همچنین مشکلات و زیان‌های مالی اسکیزوفرنی این تحقیق مفید می‌باشد، همچنین تحقیق در زمینه ی مقایسه عملکرد های اجرایی در بیماران مبتلا به اسکیزو فرنیا، افسردگی اساسی بدون روان پریشی و افراد بهنجار به وسیله کارت‌های ویسکانسین تاکنون صورت گرفته است اما تحقیقی که عملکرد های اجرایی این گروها را با آزمون کلمه و رنگ استروپ بسنجد تا کنون صورت نگرفته است از این رو تحقیق حاضر در همین راستا تحت عنوان مقایسه عملکرد های اجرایی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا بدون علائم روان پریشی، افسردگی اساسی بدون علائم روان پریشی و افراد بهنجار می‌باشد.

۱-۳- تعریف مفاهیم

۱-۳-۱ اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی (روانگسیختگی) سندرمی بالینی شامل اسیب شناسی روانی متغیر اما عمیقا ویرانگر است که شناخت، هیجان، ادراک و سایر جنبه هایی رفتار را درگیر می­ کند بروز این تظاهرات در افراد مختلف و در طول زمان متفاوت است اما تاثیر بیماری همواره شدید ومعمولا دیرپا است.

کاپلان و سادوک^[۱۵] (۲۰۰۷،ترجمه رضاعی،۱۳۹۰).