۲-۵ طرحواره ها و عاطفه

یانگ و لیندمن^[۶۳](۱۹۹۲) بیان کرده‌اند که طرحواره های ناسازگار اولیه قادر به ایجاد سطوح بالای اختلال عاطفی هستند. طبق گفته آن سطح بالاتر عاطفه در حال کار با طرحواره ها برانگیخته می شود چون نیازهای بنیادین انسان درگیر می‌شوند. طرحواره ها، به وضوح از طریق رویدادهای محیطی در طی زندگی فرد ساخته می‌شوند و به صورت خاصی به خصوص در مواجهه با رویدادهای عاطفی آشکار می‌شوند(یانگ و لیندمن،۱۹۹۲).

۲-۵-۱ واکنش طرحواره ها

واکنش طرحواره ای، واکنش احساسی یا عاطفی است که در زمینه ی روابط بین فردی عمل می‌کند و قابلیت انتقال از موقعیتی و از شخصی به موقعیت و شخصی دیگر را دارد. مجموع واکنش های طرحواره ای یک فرد، منش او را تشکیل می‌دهد. واکنش های طرحواره ای نیز مانند طرحواره های مربوط به شناخت دنیای مادی از تجربیات قبلی فرد اثر می پذیرد. از این دیدگاه، واکنش هایی که کودک در برابر والدین خود سازمان داده است می‌تواند به عنوان آغازی بر شکل گیری واکنش های طرحواره ای او در برخورد با دیگر انسان ها و در موقعیت­های مادی ساخته می‌شوند(یانگ و لیندمن؛۱۹۹۲).

۲-۶ مدل متمرکز بر طرحواره

چهارچوب نظری مدل یانگ: این مدل به عنوان نظریه ای جهت هدایت مداخله های درمانی در بیمارانی که در آن ها اختلال های شخصیتی و سایر اختلال های مزمن مشاهده می شود طراحی شده است.

1. 1. طرحواره های ناسازگار اولیه: طبق نظر یانگ(۱۹۹۴) طرحواره های ناسازگار اولیه خصوصیات زیر را دارند: الگو ها یا درون مایه های عمیق و هستند، از خاطرات، هیجان ها، شناخت واره ها و احساسات بدنی تشکیل شده اند، در دوران کودکی یا نوجوانی تشکیل شده اند، در سیر زندگی تداوم دارند، درباره خود و رابطه با دیگران هستند، به شدت ناکارامدند. در کل طرحواره های ناسازگار اولیه، الگوی های هیجانی و شناختی خود آسیب رسانی هستند که در ابتدای رشد تحول در ذهن شکل گرفته اند و در سیر زندگی تکرار می‌شوند. چون طرحواره ها در ابتدای زندگی رشد می‌یابند، پس عادی و مسلم یعنی بی چون و چرا فرض می‌شوند و خودپنداره و دیدگاه های ما را نسبت به جهان و روابط مان را با مردم تعریف می‌کنند. طرحواره بازنمایی معتبر از تجارت آسیب زای دوران کودکی به شمار می‌آیند. مشکل این است که در گذر زمان الگوهای عمیقا ریشه دار از تفکر تحریف شده و رفتار ناکارامد می شود. حتی وقتی شواهدی ارائه می شود که طرحواره را باطل اعلام می‌کند باز هم بسیاری از افراد برای ثبات اعتبار طرحواره شان اطلاعات را تحریف می‌کنند. طبق تعریف طرحواره همان طور که اشاره شد، طرحواره ها به طور معنی دار ناکارامد هستند یعنی با توانایی فرد جهت ارضای نیازهای اساسی به منظور ثبات و ارتباط خودمختاری مطلوبیت و بیان خود و ظرفیت پذیرش محدودیت های منطقی تداخل دارند(یانگ و همکاران، ترجمه حمیدپور و اندرز،۱۳۸۶).

۲-۷ حیطه ها و خواستگاه های رشد طرحواره ی یانگ

در مدل یانگ، ۱۸ طرحواره بر طبق ۵ نیاز هیجانی ارضا نشده تقسیم می‌شوند که در حیطه های طرحواره نامیده می‌شوند که عبارتند از:

۲-۷-۱ بریدگی و طرد:

بیماران دارای طرحواره های این حیطه نمی توانند دلبستگی های ایمن و رضایت بخشی با دیگران داشته باشند. چنین افرادی معتقدند که نیاز آن ها به ثبات، امنیت، محبت ، عشق و تعلق خاطر برآورده نخواهد شد. طرحواره های این حیطه عبارتند از: ترک شدن/ بی ثباتی، بی اعتقادی/ بدرفتاری، محرومیت هیجانی، نقص/ شرم و انزوای اجتماعی/ بیگانگی. خانواده اصلی آن ها معمولا بی ثبات (ترک شدن/ بی ثباتی)، بدرفتار(بی اعتقادی/ بدرفتاری)، سرد و بی عاطفه( محرومیت هیجانی)،(نقص/ شرم) یا منزوی(انزوای اجتماعی/ بیگانگی) هستند. این بیماران اغلب بیشترین آسیب را می بینند. بیماری از آنان در دوران کودکی و نوجوانی تکان دهنده ای داشته اند و در بزرگسالی تمایل دارند به گونه ای نسنجیده و شتاب زده از یک رابطه ی خود آسیب رسان به رابطه ی دیگر پناه ببرند یا از برقراری روابط بین فردی، نزدیک اجتناب کنند. رابطه ی درمانی، اغلب محور اصلی درمان این گروه از بیماران قرار می‌گیرد.

۲-۷-۱-۱ طرحواره ی طرد شدن/ بی ثباتی^[۶۴]:

بیمارانی که دارای این طرحواره ی ترک شدن/ بی ثباتی هستند اعتقاد دارند روابط شان با افراد مهم زندگی ثباتی ندارند واین افراد در کنار آن نمی مانند زیرا از لحاظ هیجانی بی ثبات و غیر قابل پیش‌بینی، اعتقاد ناپذیر و نامنظم اند. فردی که این طرحواره را دارد معتقد است و در هر لحظه امکان دارد افراد مهم زندگیشان بمیرند یا اینکه او را ترک کنند و به فرد دیگری علاقمند شوند و فقط چند صباحی به طور موقت در کنار آن ها حضور دارند.

۲-۷-۱-۲ طرحواره بی اعتمادی/ بد رفتاری^[۶۵]:

بیمارانی که طرحواره ی بی اعتقادی/ بد رفتاری دارند چنین می پندارند که دیگران به انسان ضربه می‌زنند، بد رفتارند، انسان را سر افکنده می‌کنند، دروغ می‌گویند و دغل کار و سودجو هستند. چنین انتظاری باعث می شود فرد وقایع پیرامون را به گونه ای خاص ادراک کند. آسیب وارده به فرد عمدی بوده و یا اینکه در نتیجه ی بی مبالاتی و غفلت مفرط پدید آمده است ممکن است فرد احساس کند همیشه یک نفر موجودی او را می دزد یا حتی او را می‌خورد.

۲-۷-۱-۳ طرحواره ی محرومیت هیجانی^[۶۶]:

بیمارانی که طرحواره ی محرومیت هیجانی دارند انتظار دارند که تمایلات و نیازهای فرد به حمایت عاطفی و برقراری رابطه ی هیجانی با دیگران به طور کافی ارضا نشود. سه نوع محرومیت هیجانی عبارتنداز: الف) محرومیت از محبت ^[۶۷]: فقدان توجه، عطوفت یا همراهی . ب) محرومیت از همدلی^[۶۸]: درک نشدن، به حرف دل فرد گوش ندادن، عدم خود افشایی یا در میان نگذاشتن احساسات با دیگران . ج) محرومیت از حمایت^[۶۹]: نداشتن منبع قدرت، جهت دهی یا راهنمایی نشدن از سوی دیگران.

۲-۷-۱-۴ طرحواره نقص / شرم^[۷۰] :

بیمارانی که طرحواره های نقص/ شرم دارند احساس می‌کنند در مهمترین جنبه‌های شخصیتان انسانی ناقص، نامطلوب، حقیر و بی ارزش می‌باشند و یا در نظر افراد عام زندگی خود فردی منفور و نامطلوب به حساب می‌آیند و اگر خود را در معرض نگاه دیگران قرار دهند بی شک طرد می‌شوند. همچنین این طرحواره، حساسیت بیش از حد نسبت به انتقاد، سرزنش، کم رویی، مقایسه های نا به جا، احساس نا امنی در حضور دیگران و حس شرمندگی در ارتباط با عیب و نقص های درونی را در بر می‌گیرد. این نقاط ضعیف ممکن است شخصی (تکانه های خشم، تمایلات جنسی غیر قابل پذیرش خودخواهی) یا عمومی ( ظاهر جسمی نامطلوب و غیر جذاب و مشکلات و نابرابر زندگی اجتماعی) باشند.

۲-۷-۱-۵ طرحواره های انزوای اجتماعی/ بیگانگی ^[۷۱]:

بیماران دارای این طرحواره احساس می‌کنند با دیگران متفاوت و وصله ی ناجور اجتماع هستند در واقع این طرحواره، حس متفاوت بودن فرد یا عدم متناسب با اجتماع را در بر می‌گیرد معمولا بیماران مبتلا ‌به این طرحواره به هیچ گروه یا جامعه ای احساس تعلق خاطر نمی کنند.

۲-۷-۲ حیطه دوم :

گفتار اول- علم قاضی و توبه

منظور از علم قاضی عبارت است از پی بردن قاضی به حقیقت از طرق متعارف، راه هایی است که اگر سایر انسان‌ها نیز بر آن واقف گردند، برای آن ها هم علم حاصل می شود، نه اینکه فقط برای قاضی ایجاد قطع کند. مانند اینکه علم قاضی، مستند به رؤیت، شواهد یا امارات قضایی باشد.^[۲۵۲]

در متون فقهی و نیز متون قانونی مرتبط با توبه، صرفاً از اقرار و بیّنه، به عنوان طرق اثبات جرم یاد شده است. ‌بنابرین‏ آنچه در این میان کاملاً مسکوت مانده، توبه مرتکبی است که مبنای اثباتی جرم وی علم قاضی بوده است. لذا مسأله قابل طرح در این بحث این است که چنانچه مجرمی که مبنای اثباتی جرم وی علم قاضی بوده است، اگر قبل از اثبات جرم توبه کند، چه تأثیری در مجازات وی خواهد داشت؟ همچنین اگر مرتکب جرم بعد از اثبات آن از طریق علم قاضی، توبه کند چه آثاری را به دنبال دارد؟ برای پاسخ ‌به این پرسشها ، ابتدا باید حجیّت علم قاضی به عنوان یکی از مجاری اثبات جرم مورد بررسی قرار گیرد. اکثر فقهای شیعه و برخی از فقهای عامه،اعتبار علم قاضی را پذیرفته اند. از آن جمله سید مرتضی در کتاب الانتصار به اثبات اعتبار علم قاضی پرداخته و با نقل عبارات ابن جنیداسکافی که با حجیّت علم قاضی مخالف است، به اشکالات وی پاسخ داده است. ایشان می فرماید:

امامیه و اهل ظاهر معتقدند: امام و حاکم از طرف امام می‌توانند به علم خود در کلیه حقوق و حدود، بدون استثنا حکم کنند.^[۲۵۳]

مالک، از فقهای عامه می‌گوید «حاکم مطلقاً نمی تواند با استناد به علم خود، قضاوت کند». و برخی دیگر، مانند شافعی، قائلند «حاکم می‌تواند در حقوق الناس به علم خود عمل کند».^[۲۵۴]

فقهای قائل به حجیّت علم قاضی، در استدلال بر دیدگاه خود به آیات قرآن، روایات لزوم فسق حاکم در صورت عدم قضاوت به علم و اولویّت علم نسبت به بیّنه در انکشاف از واقع استناد می‌کنند؛ چرا که کاشفیّت علم، ذاتی و تامّ است در حالی که بیّنه مفید ظن بوده و کاشفیّت آن از واقع، ناقص است.

امام خمینی نیز در پاسخ ‌به این سؤال که آیا در حدود الهی که شارع مقدس، طرق خاصی را برای اثبات جرم مقرر ‌کرده‌است و اینکه آیا علم قاضی می‌تواند به عنوان طریقی برای اثبات جرم در عرض یا طول اقرار یا بیّنه مطرح گردد یا نه؟

می فرماید: «علم قاضی معتبر است و گاهی مانع از حکم به طرق دیگر می شود، اما باید از راه های متعارف حاصل گردد».^[۲۵۵]

منظور از طرق متعارف، راه هایی است که اگر سایر انسان‌ها نیز بر آن واقف گردند، برای آن ها هم علم حاصل می شود، نه اینکه فقط برای قاضی ایجاد قطع کند. مانند اینکه علم قاضی، مستند به رؤیت، شواهد یا امارات قضایی باشد.^[۲۵۶]

در ماده ۱۲۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ صراحتاً به موضوع مذکور اشاره شده بود «حاکم شرع می‌تواند بر طبق علم خود که از طرق متعارف حاصل می شود حکم کند». ‌بنابرین‏، حجیّت علم قاضی ، به عنوان یکی از راه های اثبات جرم، محرز می‌باشد و مسلّم است که توبه در ارتباط با علم قاضی را نیز می توان بدون توجه باقی گذاشت.^[۲۵۷]

فرض و تصور حدوث توبه، در مواردی که مبنای اثبات جرم، تنها علم قاضی است، نه تنها بعید و ناممکن نیست که از جهات علمی و شکل قضایی نیز قابل تحقق است. به عنوان نمونه، جرم سرقتی را قاضی دادگاه ، به استناد علم محرز دانسته و این استناد و احراز، هیچ گونه محملی در راستای حدوث اقرار مجرم یا شهادت شهود ندارد. حال مرتکب جرم اثبات شده ادعا می‌کند که قبل از اثبات جرم به نحو مذکور(از طریق علم قاضی) از جرم ارتکاب یافته، توبه ‌کرده‌است، آیا قاضی محکمه می‌تواند صرفاً به جهت اینکه توبه از مقولهء قبل از اقرار یا شهادت شهود خارج است ‌به این ادعا، بی توجه باقی بماند و او را مجازات کند؟ یا اگر بعد از اثبات جرم به استناد علم قاضی، مرتکب مدعی توبه شود،

آیا صرفاً به لحاظ اینکه، توبه بعد از اثبات، مرتبط با اقرار مرتکب نمی باشد، می توان از تخییر قانونی مبنی بر عفو یا اعمال مجازات مجرم، فراغت جست؟ در حالی که بر مبنای ماده ۲۳۶ (ق.م.ا.) قاضی می‌تواند صرف اقرار با دلایل علمی، از اقرار ظاهری، روی بر تابد وبه دلیل قانونی از منظر مسلّمات علمی بنگرد و اقراری را که حاکی از واقع امر با لحاظ اصول علمی نمی باشد واجد آثار نداند. برای مثال، قاضی به اقرار فردبه جرم زنا، که از جهات علمی و با آزمایشات پزشکی و روان پزشکی، قدرت و توانایی جنسی او نا ممکن اعلام شده است، آثاری مترتب نمی کند. این امر نشانگر عدم ارزش اقرار به نحو مطلق، یا به عبارتی، طریقیّت اقرار برای اثبات جرم است. همچنین در ارتباط با بیّنه، در متون فقهی تصریح شده است «جایز نیست قاضی، وقتی بیّنه برخلاف علم او می‌باشد، بر طبق بیّنه حکم کند».^[۲۵۸]

‌بنابرین‏ هر چند در نصوص فقهی و قانونی، به مسأله مذکور- توبه در رابطه با علم قاضی- و فروضات آن اشاره نشده، امّا برای پاسخ گویی به آن باید مبانی علم قاضی و منبع استنادی او را احراز کرد.

این مطالب را می توان از بیان حضرت آیت الله گلپایگانی توضیح داد: باید دید علم متخذه از چیست اگر منشأ علم، اظهارت متهم باشد، علم قاضی حکم اقرار دارد و اگر از قرائن و شواهد زیاد باشد، در حکم بیّنه است.^[۲۵۹]

بنابر نصّ فقهی مذکور نمی توان توبه را در رابطه با علم قاضی مقوله ای منفک از دیگر مقولات مربوط به پذیرش توبه دانست، چرا که مبنا و منشأ علم قاضی نهایتاًً قابل تجزیه به اوضاع و احوالی است که دلالت بر اظهاراتی دارد که می‌تواند در ردیف اقرار قرار گیرد یا قابل تأویل به قرائن و اماراتی است که می توان آن را در حکم بیّنه یا شهادت شهود تلقی کرد. ‌بنابرین‏ اگر منشأ علم قاضی مراتب نازل تری از اقرار باشد، علم قاضی در حکم اقرار و توبه قبل یا بعد از آن، حکم توبه مرتبط با اقرار را دارد و اگر علم قاضی ناشی از مراتبی باشد که بتوان آن را امارات و قرائن را هم سنخ شهادت شهود تلقی کرد، مثلاً نتیجه اظهارات اشخاص دیگر غیر از خود مرتکب باشد، این علم در حکم بیّنه و توبه قبل یا بعد از آن آثار توبه ‌در مورد شهادت شهود را دارا است.

کیفیت احراز توبه توسط قاضی چند حالت متصور است: قاضی ممکن است در ارتباط با توبه، علم پیدا کند، این علم ممکن است علم به صحت توبه باشد یا علم به عدم صحت آن. در این مورد قاضی می‌تواند بر اساس علمش عمل کند. در تحریر الوسیله چنین آمده است:

«جایز است که قاضی بر طبق علمش حکم کند بدون بینه و اقرار و یا قسم، در حقوق الناس و همچنین در حقوق الله تعالی، بلکه جایز نیست بر طبق بینه حکم کند زمانی که بینه بر خلاف علم او باشد».^[۲۶۰]

این پژوهش بر مبنای هدفش از نوع پژوهش‌های کاربردی است. با توجه به اینکه هدف از پژوهش کاربردی دستیابی به پیامد­های عملی، پیدا کردن راه حل برای مسایل واقعی و توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص و روش انجام کارهای عملی است و این پژوهش با ارائه راهکارهایی به شرکت کاله در سطح استان گیلان می‌تواند سبب عملکرد بهتر آن ها گردد، جزو پژوهش‌های کاربردی قرار می‌گیرد. پژوهش حاضر از دیدگاه جمع‌ آوری داده از نوع توصیفی پیمایشی می‌باشد. این روش برای آگاهی از دیدگاه‌ها، باورها و رفتار افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد و بر اساس داده های به دست آمده از پرسش کتبی یا شفاهی به مقایسه واقعیت‌ها، تعیین میزان همبستگی یا پیوستگی، یا اشتراک و افتراق آن‌ ها می‌پردازد. استفاده از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده سه شیوه اصلی گردآوری اطلاعات در مطالعات پیمایشی است (سکاران، ۱۳۸۸). همچنین از منظر قطعیت داده ­ها به دلیل آنکه تحقیق مبتنی بر فرضیه ‌می‌باشد و در صدد آزمون فرضیه ­ها هستیم، تحقیق قطعی است.

۳-۳- جامعه آماری

۳-۳-۱- تعریف جامعه آماری

جامعه آماری عبارت است از کلیۀ عناصر و افرادی که در یک مقیاس جغرافیایی مشخص دادای یک یا چند صفت مشترک باشند. بر اساس این تعریف جامعه آماری باید از نقطه نظر زمانی و مکانی همۀ واحدهای مورد مطالعه را در بر گرفته و از در نظر گرفتن واحدهایی که فاقد صفات مشترک باشند جلوگیری نماید (حافظ نیا، ۱۳۸۵)

جامعه آماری تحقیق حاضر متشکل از کلیه افرادی است که به یکی از فروشگاه­های زنجیره­ای عرضه کننده محصولات شرکت کاله در سطح استان گیلان مراجعه و خرید نموده ­اند.

۳-۳-۲- نمونه‌گیری

نمونه عبارت است از تعدادی از افراد که صفات آن ها با صفات جامعه مشابهت داشته، معرف جامعه بوده ­اند و از تجانس و همگنی با افراد جامعه برخوردار باشند. در واقع نمونه گیری یکی از مراحل مهم تحقیق علمی است که به محقق این امکان را می­دهد تا با صرف امکانات کمتر به نتایج مطلوب برسد و در زمان، هزینه و نیروی کار صرفه­کویی کند. در .اقع منظور از نمونه گیری، فرایند انتخاب کردن تعداد کافی از میان اعضای جامعه آماری است؛ به طوری که با مطالعه نمونه و خصوصیات و ویژگی­هایش، بتوان آن را به اعضای جامعه آماری تعمیم داد (حافظ نیا، ۱۳۸۵).

نمونۀ ما کلیۀ مشتریانی هستند که در مقطع جمع‌ آوری داده ­ها به یکی از فروشگاه­های زنجیره­ای سناتور، اسکار و دلفین در سطح استان گیلان مراجعه کرده ­اند و روش نمونه گیری مورد استفاده، غیر احتمالی در دسترس ‌می‌باشد. نمونه گیری غیراحتمالی در دسترس متضمن گردآوری اطلاعات از اعضایی از جامعه است که برای ارائه اطلاعات براحتی در دسترس قرار دارند (دانایی فرد، الوانی و آذر،۱۳۸۶،ص۳۲۱).

۳-۳-۳- برآورد حجم نمونه

از آنجا­ که جامعه مورد نظر در این تحقیق نامحدود ‌می‌باشد، برای برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران^[۶۲] استفاده شده است که به شرح زیر ‌می‌باشد:

(۳-۱)

که در این فرمول N حجم جامعه مورد نظر را نشان می‌دهد، t اندازه متغیر در توزیع نرمال است که از جدول مربوط در سطح احتمال مورد نظر استخراج می شود (۱٫۹۶=t در سطح ۹۵ درصد)، p درصد توزیع صفت در جامعه یعنی نسبت درصد افرادی است که دارای صفت مورد مطالعه می‌باشند (۰٫۵)، q درصد افرادی است که فاقد آن صفت در جامعه هستند (۰٫۵) و d هم تفاضل نسبت واقعی صفت در جامعه با میزان تخمین محقق برای وجود آن صفت در جامعه است که حداکثر نسبت آن تا ۰٫۰۵ است.

روش نمونه گیری مورد استفاده، غیر احتمالی در دسترس ‌می‌باشد. حجم نمونه در پژوهش حاضر ۳۸۴ نفر در نظر گرفته شده. با توجه به گستردگی و پراکنده بودن جامعه، احتمال می­رفت تعدادی از پرسشنامه ­ها بازگشت داده نشوند ‌بنابرین‏ تعداد ۴۰۰ پرسشنامه توزیع گردید. از ۴۰۰ پرسشنامه توزیع شده تعداد ۳۹۲ پرسشنامه جمع ­آوری شد (نرخ بازگشت ۹۸%). از این تعداد پس از بررسی نرمال بودن داده ­ها برای انجام پژوهش در محیط نرم افزار Lisrel، تعداد ۳۸۶ پرسشنامه قابلیت بررسی را جهت تحلیل مدل معادلات ساختاری کسب کردند که با توجه به حجم نمونه، مقدار مناسبی ‌می‌باشد.

۳-۴- نتایج آزمون بارتلت جهت کفایت نمونه

قبل از اینکه بخواهیم تحلیل عاملی را انجام دهیم برای بررسی کفایت نمونه گیری از آزمونKMO^[63] استفاده گردید. شاخص KMO شاخصی از کفایت نمونه گیری است که کوچک بودن همبستگی جزئی بین متغیرها را بررسی می­ کند و از این طریق مشخص می­ کند آیا واریانس متغیرهای تحقیق، تحت تأثیر واریانس مشترک برخی عامل­های پنهان یا اساسی قرار دارد یا خیر. این شاخص در دامنه صفر تا یک قرار دارد. اگر مقدار شاخص نزدیک به یک باشد، داده ­های مورد نظر برای تحلیل عاملی مناسب هستند و در غیر این صورت نتایج تحلیل عاملی برای داده ­های مورد نظر چندان مناسب نمی­باشند ( مؤمنی، ۱۳۸۶). نتایج این آزمون در جدول ۳-۱ ارائه شده است.

جدول ۳-۱- نتایج آزمون KMO و کرویت بارتلت برای پرسشنامه

آزمون KMO مقیاس کفایت نمونه

۹۲۱/۰

آزمون کرویت بارتلت

مجذور خی دو

۴۶/۱

درجه آزادی

۱۵۳

سطح معنی داری

۰۰۰/۰

نتایج آزمون KMO در جدول فوق بالاتر از ۷/۰ ‌می‌باشد. با توجه به اینکه این عدد هرچه به یک نزدیک­تر باشد نشان­دهنده کفایت حجم نمونه ‌می‌باشد، در نتیجه ‌می‌توان گفت که حجم نمونه مورد نظر در این تحقیق جهت تبیین مناسب و کافی است و از کفایت لازم برخـوردار است. همچنین معنی­دار بودن آزمون بارتلت ( ۰۵/۰>سطح معنی­داری) نشانگر این است که تحلیل عاملی جهت بررسی و شناسایی این داده ­ها مناسب است. با توجه به اینکه در روش تحلیل عاملی حجم نمونه حداقل بین ۵ تا ۱۰ برابر تعداد متغیرهای مدل، توصیه شده است. (سرمد، بازرگان، حجازی، ۱۳۸۱) با داشتن ۳۴ متغیر مشاهده شونده، در نظر گرفتن تعداد ۳۸۴ پرسشنامه از این نظر قابل قبول است.

۳-۵- روش­ها وابزار جمع ­آوری اطلاعات

۳-۵-۱- روش­های جمع ­آوری اطلاعات

به دلیـل نوع تحقیق و همچنین دسترسی سـریع­تر به نظرات مشاهده­کنندگان، بهترین روش جمع‌ آوری داده ها مهمترین روش­های گردآوری اطلاعات به صورت زیر است:

۱- تحقیقات می‌دانی: به منظور جمع ­آوری داده ­ها و اطلاعات و تجزیه و تحلیل آن­ها از پرسشنامه استفاده خواهد شد. ‌بنابرین‏ روش گرد آوری دادها در پژوهش حاضر می‌دانی است.

۳-۵-۲- ابزار سنجش و نحوه­ طراحی آن

ابزار سنجش وسایلی هستند که محقق به کمک آن­ها قادر است اطلاعات مورد نیاز خود را گردآوری، ثبت و کمی نماید. این ابزارها عبارت­اند از: پرسشنامه، مشاهده و مصاحبه.

متغیرها

گروه ها

میانگین

انحراف استاندارد

محرومیت هیجانی

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۶۳/۲۵

۵۳/۱۲

۱۳/۳

۷۶/۲

رهاشدگی/ بی ثباتی

افراد دارای افسردگی

افراداضطرابی

۲۲/۲۲

۰۷/۲۵

۶۹/۳

۳۷/۳

بی اعتمادی/ بدرفتاری

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۶۳/۲۴

۳۲/۱۹

۴۶/۳

۳۸/۳

انزوای اجتماعی/ بیگانگی

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۳۱/۱۵

۲۲/۱۵

۴۲/۲

۵۴/۲

نقص / شرم

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۵۵/۱۹

۴۹/۱۹

۲۱/۳

۱۶/۳

وابستگی/ بی کفایتی

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۸۴/۷

۰۴/۱۴

۸۹/۰

۷۰/۴

آسیب‌پذیری نسبت به بیماری

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۰۰/۱۱

۴۳/۱۶

۶۲/۱

۸۸/۱

خود تحول نیافته/ گرفتار

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۷۵/۱۵

۴۷/۸

۳۱/۲

۹۲/۰

اطاعت

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۱۵/۲۲

۱۵/۱۰

۲۸/۳

۳۸/۱

بازداری هیجانی

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۲۸/۲۶

۱۰/۱۴

۰۴/۴

۲۹/۳

فداکاری/ ایثار

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۹۰/۱۹

۱۵/۱۵

۳۵/۳

۴۷/۲

معیارهای سرسختانه

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۱۱/۲۵

۱۵/۱۴

۸۰/۲

۸۱/۲

خویشتن داری/ خود انضباطی ناکافی

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۵۰/۱۳

۱۵/۲۲

۲۴/۳

۲۸/۳

استحقاق/ بزرگ منشی

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۳۵/۲۳

۸۴/۱۵

۵۰/۳

۶۰/۱

شکست

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۷۷/۲۴

۶۷/۲۳

۲۲/۳

۴۲/۴

میانگین (و انحراف استاندارد) مؤلفه محرومیت هیجانی در افراد دارای افسردگی ۶۳/۲۵ (۱۳/۳) و در افراد اضطرابی ۵۳/۱۲ (۱۳/۳)؛ مؤلفه رهاشدگی/ بی ثباتی در افراد دارای افسردگی ۲۲/۲۰ (۶۹/۳) و در افراد اضطرابی ۰۷/۲۵ (۳۷/۳)؛ مؤلفه بی اعتمادی/ بدرفتاری در افراد دارای افسردگی ۶۳/۲۴ (۴۶/۳) و در افراد اضطرابی ۳۲/۱۹ (۳۸/۳)؛ مؤلفه انزوای اجتماعی/ بیگانگی در افراد دارای افسردگی ۳۱/۱۵ (۴۲/۲) و در افراد اضطرابی ۲۲/۱۵ (۵۴/۲)؛ مؤلفه نقص/ شرم در افرا دارای افسردگی ۵۵/۱۹ (۲۱/۳) و در افراد اضطرابی ۴۹/۱۹ (۱۶/۳)؛ مؤلفه وابستگی/ بی کفایتی در افراد دارای افسردگی ۸۴/۷ (۸۹/۰) و در افراد اضطرابی ۰۴/۱۴ (۷۰/۴)؛ مؤلفه آسیب‌پذیری نسبت به بیماری در افراد دارای افسردگی ۰۰/۱۱ (۶۲/۱) و در افراد اضطرابی ۴۳/۱۶ (۸۸/۱)؛ مؤلفه خود تحول نیافته/ گرفتار در افراد دارای افسردگی ۷۵/۱۵ (۳۱/۲) و در افراد اضطرابی ۴۷/۸ (۹۲/۰)؛ مؤلفه اطاعت در افراد دارای افسردگی ۱۵/۲۲ (۲۸/۳) و در افراد اضطرابی ۱۵/۱۰ (۳۸/۱)؛ مؤلفه بازداری هیجانی در افراد دارای افسردگی ۲۸/۲۶ (۰۴/۴) و در افراد اضطرابی ۱۰/۱۴ (۲۹/۳)؛ مؤلفه فداکاری/ ایثار در افراد دارای افسردگی ۹۰/۱۹ (۳۵/۳) و در افراد اضطرابی ۱۵/۱۵ (۴۷/۲)؛ مؤلفه معیارهای سرسختانه در افراد دارای افسردگی ۱۱/۲۵ (۸۰/۲) و در افراد اضطرابی ۱۵/۱۴ (۸۱/۲)؛ مؤلفه خویشتن‌داری/ خود انضباطی ناکافی در افراد دارای افسردگی ۵۰/۱۳ (۲۴/۳) و در افراد اضطرابی ۱۵/۲۲ (۲۳/۳)؛ مؤلفه استحقاق/ بزرگ منشی در افراد دارای افسردگی ۳۵/۲۳ (۵۰/۳) و در افراد اضطرابی ۸۴/۱۵ (۶۰/۱)؛ مؤلفه شکست در افراد دارای افسردگی ۷۷/۲۴ (۲۲/۳) و در افراد اضطرابی ۶۷/۲۳ (۴۲/۴) می‌باشد.

جدول ۴-۶: میانگین و انحراف استاندارد مؤلفه‌ های بهزیستی روانی بین دو گروه

متغیر

گروه ها

میانگین

انحراف استاندارد

خودمختاری

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۳۳/۲۶

۲۰/۳۹

۳۱/۷

۰۴/۴

تسلط بر محیط

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۷۳/۲۳

۶۰/۳۶

۲۶/۹

۰۵/۴

رشد شخصی

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۰۳/۲۳

۷۳/۳۶

۴۳/۵

۱۵/۳

ارتباط مثبت با دیگران

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۳۰/۲۵

۶۶/۴۰

۱۷/۶

۰۷/۳

هدفمندی در زندگی

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۵۳/۲۳

۴۰/۳۵

۳۶/۵

۹۱/۳

پذیرش خود

افراد دارای افسردگی

افراد اضطرابی

۶۶/۲۴

۹۰/۳۴

۷۰/۶

۶۶/۴

همان‌ طور که در جدول بالا مشاهده می کنید میانگین و انحراف معیار مؤلفه‌ های بهزیستی روانی برای هر دو گروه (دانشجویان دارای علائم افسردگی و دانشجویان با علائم اضطرابی) آورده شده است.

تحلیل های آمار استنباطی

برای اجرای روش های آماری و محاسبه آمار، آزمون مناسب و استنتاج منطقی درباره فرضیه های پژوهش، مهمترین عمل، قبل از هر اقدامی انتخاب روش آماری مناسب برای پژوهش است. برای استفاده از تکنیک های آماری ابتدا باید مشخص شود که داده های جمع‌ آوری شده از توزیع نرمال برخوردار است یا خیر؟ زیرا در صورت نرمال بودن توزیع داده های جمع‌ آوری شده برای آزمون فرضیه‌ها می توان از آزمون های پارامتریک استفاده نمود و در صورت غیر نرمال بودن از آزمون های ناپارامتریک استفاده کرد.

برای این منظور در این پژوهش از آزمون معتبر کلموگروف- اسمیرنف برای بررسی فرض نرمال بودن داده های پژوهش استفاده شده است. این آزمون با توجه به فرضیات زیر به بررسی نرمال بودن داده می پردازد.

H0 : داده ها دارای توزیع نرمال هستند.

H1 : داده ها دارای توزیع نرمال نیستند.

جدول ۴-۷: جدول نرمالیته

عامل

سطح معنی داری

مقدار خطا

تأیید فرضیه

نتیجه

باورهای غیرمنطقی اساسی

۴۲۱/۰

۰۵/۰

H0

نرمال است

طرحواره های ناسازگار اولیه

۳۱۷/۰

۰۵/۰

H0

نرمال است

بهزیستی روانی

۱۸۹/۰

۰۵/۰

H0

نرمال است

با توجه به نتایج جدول فوق از آن جا که سطح معناداری برای مؤلفه‌ های باورهای غیرمنطقی اساسی، طرحواره های ناسازگار اولیه و بهزیستی روانی بزرگتر از مقدار خطا ۰۵/۰ است در نتیجه این متغیرها دارای توزیع نرمال هستند و می توان برای بررسی آن ها از آزمون های پارامتریک استفاده کرد.

بررسی فرضیه های پژوهش

آن بخش از نظریات تیلور را که به نحوی با مقوله بهره وری مرتبط است می توان به شرح زیر خلاصه کرد:

1. 1. به کار بستن روش های علمی در مسائل مدیریت موجب افزایش بهره وری می شود .

1. 1. تشویق به افزایش دستمزد به نفع کارگر و کارفرماست و بهره وری را ارتقاء می‌دهد .

1. 1. مدیریت علمی مبتنی بر این دو فرض اساسی است که بهره وری را می توان از طریق به کار بستن روش های علمی و پرداخت دستمزد بالا تر برد .

1. روش های علمی مورد نظر تیلور به طور کلی شامل استاندارد کردن شرایط کار و استاندارد کردن روش های انجام کار است .

تلاش علم مدیریت تیلور و مدیران برای یافتن راه های افزایش بهره وری پس از تیلور نیز ادامه یافت . محققین در سال‌های اولیه قرن بیستم با تأکید بر شرایط فیزیکی محیط کار از یک سو و مشوق های مالی واقتصادی از سوی دیگر درصدد یافتن شیوه های ارتقاء کارائی منابع تولید به طور عام و منابع انسانی به طور خلاصه بوده اند .

یکی از مهمترین مجموعه تحقیقات و مطالعاتی که در این مورد به عمل آمده و منشاء تاثیرات شگرف و عمیقی در دنیای مدیریت شد مطالعاتی بود که در کمپانی وسترن الکتریک انجام گردید . این شرکت در اوایل دهه سوم قرن بیستم با همکاری شورای تحقیقات ملی امریکا و انستیتو ماساچوست مبادرت به پژو هشهایی در زمینه تاثیر شزایط فیزیکی محیط کار بر بهره وری کارگران نمود و درصدد برآمد تا تاثیر عواملی چون نور ، صدا ، رطوبت ، درجه حرارت ، طول مدت کار ، افزون بر تعداد ساعات استراحت ، کم ‌و زیاد کردن تعطیلات ، میزان تنفس ، دادن غذای مجانی ضمن کار و … را بر بهره وری کارکنان بیازماید .

در مرحله اول که این بررسی را توسط دو اقتصاد دان بنام های بوش و بارکر انجام شده بود نتایج متضادی به دست آمد . برای مثال بهره وری ( میزان تولید با حفظ سایر شرایط ) کارکنان با افزودن بر میزان روشنایی محل کار آن ها با لا رفت و این با مفروضات آن زمان سازگار بود اما وقتی برای حصول اطمینان از تاثیر میزان روشنایی ، آن را کاهش دادند با کمال تعجب دریافتند که باز هم بهره وری کارکنان افزایش می‌یابد . علی‌رغم آنکه این مجموعه تحقیقات حدود سه سال بطول انجامید اما محققین از یافتن علل اصلی مؤثر بر بهره وری باز ماندند . آن را به عوامل غیر فیزیکی منتسب کردند .

شرکت مذکور به منظور تکمیل تحقیقات از گروهی از محققان دانشگاه هاروارد به سرپرستی التون مایو دعوت به همکاری کرد این گروه نیز تحقیقات وسیعی را به مدت ۲۲۸ هفته انجام دادند و طی آن تاثیر مواردی مثل زمان پرداخت حقوق ، اوقات استراحت ، دفعات استراحت ، دادن غذای مجانی در حین کار ، کاهش ساعات کار روزانه و کاهش روزهای کارهفتگی را بر بهره وری کارکنان مورد بررسی قرار دادند اما آن ها نیز نتوانستند هیچگونه رابطه منطقی بین داده ها و ستاده های این فرایند بیابند .

تحقیق اخیر از طریق مصاحبه با کارکنانی که تحت آزمون قرار گرفته بودند ادامه یافت و از طریق این گفتگو ها بود که مشخص شد عوامل غیر مادی و غیر فیزیکی از قبیل :

کم یا زیاد آزادی عمل

مورد توجه قرار گرفتن

احساس غرور و اهمیت کردن

افزایش یا کاهش کنترلها

بهبود روابط با سرپرستان

سادگی برقراری روابط مورد نظر گروهی و اجتماعی با همکاران .

اثرات قابل توجهی بر بهره وری نیروی انسانی سازمان ها دارد پس از این دوره بود که مطالعه عوامل مؤثر بر بهره وری کارکنان ابعاد جدیدی یلفت و علاوه بر حوزه های مادی و فیزیکی حوزه های مربوط به شرایط رفاهی کارکنان را نیز در بر گرفت .

کلیه تحقیقات و مطالعات ‌در مورد نیازهای انسان ، انگیزش ، ادراک ، طرز تلقی ، تطابق شغل یا شخصیت ، تطابق نقش با شخصیت ، گروه ، سازمان های غیر رسمی ، ارتباطات ، سبک های رهبری و … که پس از مطالعه هارتون و بویژه بعد از پایان جنگ دوم جهانی صورت گرفت و در حال حاضر نیز ادامه دارد جملگی در صدد یافتن همین عوامل روانی هستند .

در واقع پس از آغاز نهضت روابط انسانی بود که مشخص شده هر انسانی مقداری انرژی روانی دارد و فی المثل می‌تواند تخیل داشته باشد ، فکر کند ، حس کند ، ممکن است به او افکار بلندی الهام شود ، کار گروهی را تشویق کند ، نیاز به برتری جوئی را در کار مورد تأکید قرار دهد همیشه برای راهنمایی و کمک به زیر دستان حاضر باشد واز اندیشه‌های تازه استقبال کند .

با ظهور نظریه عمومی سیستم ها و تئوری اقتضاء ، بهره وری مفهومی عمیق تر و گسترده تر یافت . از دید این نظریه ها ، عوامل مؤثر بر بهره وری نیروی کار را باید با توجه به اقتضای شرایط و با عنایت به تعامل محیط و سازمان شناسایی نمود و به کار گرفت در واقع از دید این نظریه ها هیچ اصل ثابت و جهانشمولی برای افزایش بهره وری کارکنان همه سازمان ها وجود ندارد و موفقیت هر سازمان در گرو آن است که اصول و عوامل مربوط به خود را به درستی بشناسد .

همزمان با تحولات علم مدیریت ، تلقی محققان و مدیران از مقوله بهره وری نیز دستخوش تغییر و دگرگونی های فراوانی شد . در مرحله اول بهره وری از یک مفهوم مکانیکی و تک بعدی که فقط معنای افزایش تولید از آن استنباط می شد به مفهوم گسترده تری که شامل کیفیت ، هزینه ، انگیزه ، ضایعات و ایمنی نیز بوده تبدیل شد .( مقدمه ای بر رویکرد جامع ارتقاء بهره وری )

در مرحله بعد به یک مفهوم که باید در همه گستره سازمان یا جامعه به آن پرداخته می شد تغییر ماهیت داد و با لاخره در سومین مرحله از یک شاخص صرفاً اقتصادی به یک نگرش و یک فلسفه برای زندگی بهتر تبدیل گردید .

تجزیه و تحلیل بهره وری

افزایش یا بهبود بهره وری تا حد زیادی موکول به تجزیه و تحلیل بهره وری است . این کار از طریق تعیین شاخص های بهره وری و مقایسه آن با روند گذشته صورت می پذیرد برای تعیین شاخص های مربوط به بهره وری باید داده ها را به معیارهای قابل اندازه گیری تبدیل کرد چرا که تعریف ساده اما کاربردی بهره وری عبارت است از نسبت ستاده به داده

ستاده کل = بهره وری کل

داده کل

دو معیار اصلی برای قابل اندازه گیری کردن و مقایسه کردن

ستاده ها و داده ها وجود دارد که عبارت است از :

1. 1. معیارهای زیادی که ارزشی را به وسیله پول منعکس می‌سازد .

1. 1. معیارهای مقداری که کمیت داده ها و ستاده ها را مشخص می‌سازد .

1. با توجه ‌به این معیارها برای مثال می توان بهره وری کل یک مؤسسه‌ ‌را بصورت زیر نشان داد :

ارزش ریالی ستاده کل = بهره وری کل

ارزش ریالی داده کل

گفتیم که تجزیه تحلیل بهره وری بدون مقایسه شاخص های آن باروند گذشته تقریباً بی معنی است ‌بنابرین‏ شاخص کامل‌تر بهره وری عبارت خواهد بود از :

۱-زمان مبنا ( پایه ) باید بنحوی انتخاب شده باشد که روند ورودی طبیعی را نشان دهد . علاوه بر این ها باید دانست که وزن ( اهمیت نسبی ) خروجی ها (ستاده ها ) با یکدیگر و اهمیت نسبی ورودی ها ( داده ها ) نیز با یکدیگر متفاوت است .