• • توجه ویژه به اکوتوریسم (طبیعت گردی).

• • ایجاد شرکت‌ها و مؤسسات گردشگری و استقرار دفاتر آن ها در خارج از کشور و فعالیت هدفمند آن ها در راستای بازاریابی صنعت گردشگری.

  

• • افزایش اعتبارات بخش‌جهانگردی و تسریع در تکمیل طرحهای نیمه تمام.

• • تعامل با فرهنگ‌ها و تمدن دیگر ملل.

• • استفاده از تجربیات دیگر کشورها به ویژه کشورهای موفق در حوزه گردشگری.

• • توجه خاص به گردشگری الکترونیکی (ET).

• • • تدوین طرحهای جامع گردشگری برای هریک از استان‌های کشور با توجه به ویژگی‌های تاریخی – مذهبی آن ها.

  

• یافتن بازارهای هدف و برنامه‌ریزی برای ورود و نفوذ ‌به این بازارها با توجه به ویژگی‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن ها.

۲-۱۳ دیدگاه‌های موجود در زمینه گردشگری

در زمینه گردشگری توریسم، رویکرد و تحلیل‌های فراوانی وجود دارد. چند دیدگاه غالب عبارتند از

۲-۱۳-۱ دیدگاه حمایتی مثبت

در این دیدگاه، گردشگری و جهانگردی به مثابه یک صنعت مودل که یاری دهنده اقتصاد و توسعه کشورهاست، در نظر گرفته می‌شود. در دورانی که برای اغلب کشورها مسائل اقتصادی دارای اهمیت است و گردشگری عاملی در جذب منابع خارجی و افزایش قدرت ارزی به شمار می‌آید، این دیدگاه طرفداران بسیاری دارد. در این نگرش جنبه‌های اقتصادی گردشگری بسیار با اهمیت تلقی می‌شوند.

دیدگاه حمایتی به توسعه هر چه بیشتر به تأسیسات و امکانات جلب جهانگرد و گردشگر اهمیت می‌دهد و از این جهت می‌کوشد مشکلات اقتصادی جامعه را به حداقل برساند. در این دیدگاه دولت نباید در امور اجرایی توسعه جهانگردی دخالت کند بلکه نقش آن تصویب و اتخاذ سیاست‌ها و قوانینی است که از توسعه گردشگری حمایت می‌کنند. این دیدگاه در دهه ۶۰ میلادی در غرب طرفداران بسیاری داشت( الوانی و پیروزبخت، ۱۳۸۵ ۸).

۲-۱۳-۲ دیدگاه گسست (منفی)

در مقابل نظریه پردازانی که گردشگری را امری کاملا مثبت می‌دانند، عده‌ای بر آثار منفی گردشگری تکیه می‌کنند. در این دیدگاه گردشگری، به فرهنگ زدایی، تنزل ارزش ها، کالایی شدن فرهنگ، و افزایش میزان ناهنجاری‌ها و جرایم می‌ انجامد. طرفداران این دیدگاه عقیده دارند که طرح‌ها و برنامه های گردشگری، همه داشته های فرهنگی جامعه را در خدمت پول و درآمد ارزی به بهای گزافی به دست می‌آید. از این روست که در قبال ایده ها و برنامه های توریسم و جهانگردی، مقاومت و عکس العمل منفی نشان می‌دهند( محسنی، ۱۳۸۸ ۱۵۵).

۲-۱۳-۳ دیدگاه نظارتی

بر پایه این دیدگاه، توسعه گردشگری اگر همراه با نظارت‌های دولت نباشد، با مبانی توسعه پایدار و حفظ منابع طبیعی، تاریخی، فرهنگی و انسانی کشورها مغایرت خواهد داشت.

در برخی از کشورها توسعه ناپایدار گردشگری به منظور مقاصد اقتصادی زودبازده منجر به تخریب منابع طبیعی و نزول ارزش‌های اضافی شده بود. این مشکلات ایجاب می‌کرد که دولت‌ها برای حفظ منافع دراز مدت کشورهایشان و پاسداری از منافع آن ها برای نسل‌های آتی و جلوگیری از سقوط اخلاقیات در جامعه، بر صنعت گردشگری نظارت می‌کنند( الوانی و پیروزبخت، ۱۳۸۵ ۸۱-۸۰).

۲-۱۳-۴ دیدگاه سازگاری

این دیدگاه در دهه ۸۰ مطرح شد. بر اساس این نظریه دولت‌ها می‌کوشیدند تا با اتخاذ سیاست‌های مناسب گردشگری برای کشور خود، نوعی سازگاری و تطبیق میان مصالح جمعی و و توسعه گردشگری اتخاذ کنند و به جای محدود ساختن گردشگری، توسعه آن را با مصالح و منافع کشور هماهنگ سازند. این دیدگاه بر توسعه پایدا گردشگری تأکید دارد( محسنی، ۱۳۸۸ ۱۵۵).

۲-۱۳-۴ دیدگاه دانش مدار

این دیدگاه از دهه ۸۰ به بعد مطرح شد. رویکردهای علمی بر گردشگری، جایگزین دیدگاه‌های صرفا سیاسی و اقتصادی شد. در این دیدگاه تصمیم‌های سیاسی درباره توسعه گردشگری، بر مبنای تحقیقات و پژوهش‌های علمی اتخاذ و خط مشی‌های منطقی با توجه به ارزیابی علمی نتایج توسعه گردشگری مطرح شدند. در دیدگاه دانش مدار، تأسيس دانشکده‌ها و پژوهشکده‌های گردشگری و توسعه تحقیقات گردشگری مورد تأکید بسیار قرار گرفت. بر اساس همین دیدگاه بود که رشته جهانگردی به مثابه یک رشته مستقل علمی در جهان مطرح شد( همان ۱۶۵).

تا این قسمت از تحقیق به تعریف مفهوم گردشگری، نظریه ها و دیدگاه‌های موجود و آثار و پیامدهای مثبت و منفی آن پرداختیم. در این قسمت به بررسی یکی از مهم ترین انواع گردشگری که گردشگری مذهبی است می‌پردازیم.

۲-۱۳-۵ گردشگری مذهبی

گردشگری مذهبی در زمرۀ قدیمی ترین و پُررونق ترین گردشگری‌های گذشته و حال سراسر جهان قرار دارد که دشواری‌های اقلیمی یا بدیِ آب و هوا نیز مانع آن نمی شود (منشی زاده، ۱۳۸۴ ۱۳۹). و قدمت آن به قدمت خود فرهنگ دینی می‌رسد. مدارک و مستندات تاریخی موجود از تمدن‌های عظیم بین النهرین و مصر و دیگرآثار و قرائن بر جای مانده از روزگاران پیش از تاریخ، از دیرباز از سفرهای مذهبی هزاران نفر از انسان‌ها حکایت می‌کنند، به طوری که توده‌های متراکم انسانی از هزاران سال قبل به منظور انجام فرایض دینی هر رنجی را بر خود هموار می‌کردند و راهی سفرهای دور و دراز می‌شدند. در واقع زیارت و گردشگری مذهبی ریشه در باورها و اعتقادات دینی و مذهبی دارد (مومنی و همکاران، ۱۳۸۷ ۱۴). امروزه گردشگری مذهبی با همه اجزاء گونه‌های مختلف، به سبب ویژگی‌های ساختاری و کارکردی بارز آن، توانسته است در متن گردشگری جهانی جای گیرد به طوری که حوزه نفوذ آن سراسر جهان را فرا گرفته است (سانتس، ۲۰۰۴ ۴).

بر اساس برآورد سازمان جهانی سفر و گردشگری، گردشگری مذهبی ۲۶ درصد از کل جریان‌های گردشگری جهان را به خود اختصاص داده است (آیسپ، ۱۹۹۷ ۳۰).

در این نوع گردشگری انگیزه اصلی، زیارت اماکن مقدسه و زیارتگاه هاست که اقامتگاه‌ها و نوع امکانات آن به هر حال در طول مدت اقامت تاثیر می‌نهد. ولی درآمد خانوار نقش چندانی در انگیزه اصلی زیارت از این اماکن را ندارد( فاطمی، ۱۳۸۰ : ۱۱).

در میان گردشگران مذهبی، دو گروه مواجه مشاهده می‌شوند یکی زائران یا کسانی که انگیزه آن ها از مسافرت فقط انجام امور مذهبی است و زمان مدت اقامتشان تابع اوقات فراغت نیست. دیگری گردشگران مذهبی که ضمن انجام زیارت و شرکت در مراسم مذهبی، از مکان‌های دیگر گردشگری اعم از مذهبی و غیر زیارتی نیز دیدن می‌کنند و یا به عبارتی دیگر، اهداف مسافرت آن ها چندمنطوره با اولویت زیارت است که خود موجب بالا رفتن مدت سفر و انجام و در نتیجه افزایش میزان هزینه های مسافرت می‌شود( مومنی و همکاران، ۱۳۸۷: ۱۴). به همین دلیل امروزه، منابع و جاذبه‌های گردشگری جز با فراهم کردن بستر مناسب توسعه گردشگری امکان پذیر نیست. از این رو شناسایی جاذبه‌ها در مرحله اول و برناه ریزی برای توسعه آن ها در مرحله دوم، امری ضروری به نظر می‌رسد (بهزادفر و زمانیان، ۱۳۸۶ : ۲).