در عمل، میان کیفیت و کمیت اطلاعاتی که شرکت‌های مختلف تهیه و منتشر می‌کنند و اطلاعاتی که سهام‌داران و اعتباردهندگان نیاز دارند، شکاف عمیقی وجود دارد.

نهادهای سرمایه‌گذاری به اطلاعاتی به‌موقع، اتکاپذیر و کامل نیازمند هستند تا نسبت به مسئولیت نمایندگی مدیریت و تصمیم‌های سرمایه‌گذاری خود قضاوت نمایند (مدهونی، ۲۰۰۹). از طرفی، ایجاد و نگهداری نظام افشای پیچیده مالی چندان ارزان نیست؛ زیرا شرکت‌ها مجموعه متعددی از اقلام مالی و غیرمالی دارند که به طور معمول افشای آن ها چندان ساده نیست. از این‌رو بر اساس ساختار بازارها، در هر کشوری مجموعه‌ای از منابع بر قواعد حسابداری و افشا مقرر شده است که شرکت‌ها ملزم به رعایت آن می‌باشند (اسمیت و همکاران،۲۰۰۳). شرکت‌ها به طور عمده، هر روزه با تصمیمها و پیش‌بینی‌های متعددی مواجهند. آن ها ‌در مورد پیش‌بینی ‌درآمدها توسط مدیریت، جلسات سرمایه‌گذاران و تحلیلگران، مجامع خرید سهام یا انصراف از خرید، حضور سرمایه‌گذاران،‌ افشای مربوط به سرمایه‌گذاران در سایت‌های خبری شرکت و سایر پرونده های قانونی، اطلاعات را به صورت داوطلبانه افشا می‌کنند (مدهونی، ۲۰۰۹). گاهی به‌دلیل وجود هزینه های مرتبط با گزارشگری داوطلبانه و یا تمایل نداشتن شرکت به آگاهی رقیبان از وضعیت‌ها و اطلاعات خاص، تمایل چندانی به افشای موارد بیشتر در بین شرکت‌ها وجود ندارد و این دسته از شرکت‌ها تنها به ارائه اطلاعات کلی در خصوص موارد مقرر طبق قانون و نه بیشتر از آن می‌پردازند.

۲-۱۰-۱۲-۱ موانع و راهکارهای عدم شفافیت بازار سرمایه ایران

به طور کلی می توان فعالیت گروه ها و یا به عبارتی آنچه که باعث دسترسی این گروه ها به نوعی اطلاعات خاص می‌گردد را تحت عناوین زیر بیان نمود.

۲-۱۰-۱۲-۱-۱ انجام معاملات صوری

در این روش، یک نفر به تنهایی و یا به کمک فرد دیگری، اقدام به خرید و فروش همزمان سهام می‌کنند. اگرچه ظاهراًً معامله ای انجام گرفته ولی تغییر مالکیت واقعی صورت نگرفته است. هدف از این گونه معاملات، ایجاد قیمت مصنوعی و غیر واقعی برای سهام، به منظور کسب سود یا نشان دادن زیان مصنوعی برای اهداف مالیاتی است.در حال حاضر در اکثر بورس های دنیا، معاملات صوری غیر قانونی اعلام گردیده است. البته اگر چنین معامله ای از جانب دو نفر انجام شود، اثبات صوری بودن آن، بسیار مشکل خواهد بود. انجام معاملات صوری که معمولاً با افزایش قیمت همراه است این تصور را در ذهن افراد عادی ایجاد می‌کند که سهام مذبور، مورد تقاضای افراد زیادی قرار گرفته و احتمالاً این روند ادامه خواهد داشت. ایجاد چنین تصوراتی، موجب افزایش تقاضا و قیمت بازار سهم خواهد شد.

‌بنابرین‏ در بازاری که گروهی خاص، اقدام به معاملات صوری می نمایند؛ در واقع، دامی را گسترانیده اند که در آن سایر سرمایه گذاران متضرر خواهند شد.با انجام معاملات صوری، ‌گروه‌های خاص همانند صیادی عمل می‌کنند که برای صید خود، طعمه تدارک می بیند. همان گونه که اشاره شد اثبات صوری بودن معاملات، بسیار مشکل بوده و تنها راه مقابله با آن، فرهنگ سازی برای ‌گروه‌های خاصی است که دست به چنین اقداماتی می‌زنند و تدوین قوانین و مقررات و مجازات ها برای این مورد، مؤثر نمی باشد.

۲-۱۰-۱۲-۱-۲ انتشار اخبار کذب

یکی از روش های سوء استفاده، انتشار اخبار کذب در بازار با هدف پایین آوردن قیمت و خرید سهام به قیمت های پایین و سپس انتشار اخبار مساعد در بازار، با هدف افزایش قیمت سهام و فروش سهام به قیمتهای بالاتر می‌باشد. این روش ها معمولاً از سوی مقام های رده بالای دولتی، کارگزارن بورس و مدیران ارشد شرکت ها به کار گرفته می‌شوند.در این قسمت، عناصر اصلی ‌گروه‌های خاص، تاحدی مشخص شده است. به طور منطقی، هیچگاه اخبار افراد عادی، نمی تواند چنین موج هایی را در بازار ایجاد نماید. زیرا میزان تاثیر گذاری اطلاعات، به اعتبار منبع منتشر کننده و میزان قدرت آن بستگی دارد. ‌بنابرین‏ در کشور، گروه هایی خاص و اینگونه، به وجود آمده اند که به راحتی می‌توانند شیوه معاملات را در بازار، اهرم نموده و به نفع خویش سود کسب نمایند. در این مورد وجود و تدوین قوانین و مقررات، می‌تواند تا حدی، چنین گروه هایی را متلاشی نموده و یا میزان اعتماد به اطلاعات آن ها را پایین آورد.

۲-۱۰-۱۲-۱-۳ تشکیل ائتلاف

ائتلاف، عبارت است از اتحاد موقت دو یا چند نفر، با هدف مشترک در معامله سهام. هر یک از اعضای ائتلاف، باید مقدار مشخصی سرمایه، به حساب مشترک واریز نماید. مدیر ائتلاف که معمولاً از زمره کارگزاران و معامله گران در بورس اوراق بهادار است؛ در انجام وظیفه محوله دارای تجربه و مهارت است. در بعضی موارد، مدیران ارشد شرکتی که سهام آن ها مشمول ائتلاف گردیده نیز عضو ائتلاف می‌شوند. این مدیران، چون در به دست آوردن سود شریک اند، با ائتلاف همه نوع همکاری می‌کنند. آن ها اخبار نا مساعد را تا زمانی که ائتلاف، کلیه سهام خود را در بازار نفروخته، انتشار نمی دهند یا اخبار مساعد دست اول را ابتدا در اختیار ائتلاف قرار می‌دهند تا آن ها سهام شرکت را جمع‌ آوری کرده و سپس این اخبار را ‌منتشر می کنند.

۲-۱۰-۱۲-۱-۴ ندادن اطلاعات از سوی شرکت ها و استفاده از اطلاعات محرمانه توسط دست اندرکاران شرکت

یکی از مهم ترین منابع اطلاعاتی سرمایه گذاران، صورت های مالی شرکت و سایر اطلاعاتی است که از طرف شرکت منتشر می شود. اگر شرکت، اطلاعات را به موقع در اختیار سرمایه گذاران قرار ندهد آن ها در تصمیم گیری ، دچار اشتباه خواهند شد. نکته مهمتر اینکه، ممکن است وقایعی در شرکت رخ دهد که تاثیر قابل توجهی بر وضعیت مالی و نتایج عملیات شرکت داشته باشد. نخستین افرادی که از این وقایع مطلع می‌گردند، دست اندرکاران و مدیران شرکت ها می‌باشند. آن ها با تحلیل پیامدهای وقایع، سهام را ارزیابی و قبل از دیگران، اقدام به خرید و فروش سهام می‌کنند و از این طریق سودهای کلانی به دست می آورند. در این گونه موارد، سرمایه گذارانی که به اطلاعات، دسترسی ندارند متحمل زیان خواهند شد.

۲-۱۰-۱۲-۱-۵ ارائه اطلاعات نادرست از سوی شرکت ها

بعضی از مدیران شرکت ها سعی دارند که نتیجه اقدامات خود را بهتر از آنچه هست، جلوه دهند. در بعضی از شرکت ها، پاداش مدیران تابعی از افزایش قیمت سهام شرکت است. ‌بنابرین‏ آن ها کوشش خواهند کرد تا سود شرکت را بالاتر نشان دهند و انتشار این اخبار، باعث خواهد شد تا قیمت سهام، افزایش یابد. اگر بعد از انتشار اخبار مشخص گردد که سود واقعی شرکت افزایش نیافته،قیمت سهام کاهش می‌یابد و عده ای که بر اساس اخبار مساعد، سهامی را خریده اند زیان خواهند دید.