• پاسخگویان در دانشگاه‌های سایر استان‌ها بیش از پاسخگویان در دانشگاه‌های تهران، بر تسهیل روند انتخاب و دستیابی به کتاب تأکید نمودند.

1. 1. 1. علیرضا مهدیانی و مرتضوی(۱۳۸۲) طی پژوهش با عنوان «سیمای نشر کتاب در ایران طی دو دهه اخیر» ، به بررسی و تحلیل وضعیت نشر در ایران پرداخته­اند. این پژوهش از نوع مطالعات اسنادی است که منابع ثانویه داده های مربوط به تولید و نشر کتاب را مبنای بررسی و تحلیل خود قرار داده است. هدف از اجرای این طرح پژوهشی، تهیه منبعی از اطلاعات و آگاهی ‌در مورد سیر تحولات نشر کتاب در سال‌های پس از انقلاب بوده است تا با شیوه­ای علمی، مبنایی برای راهنمایی سیاست­ها و تصمیم ­گیری­های آینده فراهم شود. برای گردآوری اطلاعات کتاب­های منتشر شده، از کتاب کارنامه نشر و برای مقایسه روند نشر کتاب در ایران، با چند کشور منتخب از سالنامه­های آماری یونسکو استفاده شده است. یافته های این طرح پژوهشی نشان ­می‌دهد که طی ۲۴ سال گذشته یعنی سال­های ۱۳۵۷ تا ۱۳۸۱، جمعاً ۲۴۹۵۳۳ عنوان کتاب در ایران منتشر شده و نشر کتاب در این مدت میانگین نرخ رشدی حدود ۲۲% داشته است. در این دوره، رده «دین» با ۵۲۶۳۴ عنوان کتاب و ۱/۲۱% سهم از کل کتاب­های منتشر شده، در ردیف نخست و ادبیات و علوم عملی به ترتیب با ۶/۲۰% و ۱/۱۲% سهم، در ردیف­های دوم و سوم قرار ‌گرفته‌اند. رده ­های کلیات، فلسفه، روانشناسی و هنر با برخورداری از کمترین سهم، مرتبه‌های پایانی این مقایسه را احراز نموده ­اند. از لحاظ نرخ رشد آمار نشر، طی این دوره، دو رده دین و علوم عملی بیشترین و رده تاریخ و جغرافیا کمترین نرخ رشد را ‌داشته‌اند. مهم‌ترین متغیر اثرگذار بر افت و خیزها و تحولات آمار نشر کتاب در ایران، تحولات اجتماعی ذکر شده که پس از انقلاب اسلامی در ایران رخ داده است.

   

1. 1. طوفانی اصل (۱۳۶۹ ) در پژوهشی با عنوان مقایسه کمی انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در دوره ­های ۱۳۴۵-۱۳۵۱و ۱۳۵۸- ۱۳۶۷ میزان انتشار کلیه کتاب­های داستانی، غیر داستانی، شعر، و آموزشی چاپ شده توسط کانون پرورش فکری را در دوره زمانی مذکور را بررسی، مقایسه و تجزیه و تحلیل ‌کرده‌است. نتایج حاصل نشان می‌دهد از مجموع ۹۹۶ کتـــاب چاپ شده در این دو دوره، بیش از نیمی از آنهــا (۵۴/۵۹%= ۵۹۳ عنوان) به حــوزه کتاب­های داستانی اختصاص دارد. در میان سایر آثار نیز ۲۱۸ عنوان (۸۹/۲۱%) کتاب­های غیر داستانی، ۱۱۱ عنوان (۱۴/۱۱%) کتاب­های آموزشی، ۴۶ عنوان (۶۲/۴%) شعر و ۲۸ عنوان (۸۱/۲%) کتاب­های مخصوص اولیای تربیتی می‌باشد. ضمناً تنوع موضوعی آثار در دوره دوم بیشتر از دوره اول می‌باشد.

1. 1. طاهری لطفی (۱۳۷۵) در پژوهشی با عنوان بررسی وضعیت کتاب­های کودکان و نوجوانان ۱۳۵۷- ۱۳۷۱ ، وضعیت کتاب­های کودکان و نوجوانان به لحاظ گروه سنی، تاریخ نشر، نوع خواندنی(داستان و غیر داستان)، تألیف/ ترجمه/ بازنویسی، و گرایش موضوعی در پانزده سال پس از انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. ‌از مجموع ۱۰۳۶۸ عنوان کتاب بررسی شده در این پژوهش، ۱۶۵ عنوان (۶/۱%) به کلیات، ۸۱ عنوان (۷۸%) فلسفه و روانشناسی، ۲۴۴ عنوان (۳۵/۲%) دین، ۱۶۵ عنوان (۶/۱%) علوم اجتماعی، ۱۸۱ عنوان (۷۴/۱%) زبان، ۱۱۵۵ عنوان (۱۴/۱۱%) علوم محض، ۳۰۲ عنوان (۹۱/۲%) علوم عملی، ۶۴۶ عنوان (۲۳/۶%) هنر و ورزش، ۶۱۳۵ عنوان (۱۷/۵۹%)ادبیات، و ۱۲۹۴ عنوان (۴۸/۱۲%) به تاریخ و جغرافیا اختصاص داشته است. از مهم ترین نتایجی که این پژوهش بدان دست یافته، می توان به پایین بودن شمارگان نسبت به جمعیت، کم بودن تعداد عناوین غیر داستان، تمرکز در محل نشر کتاب­ها، و حرفه ای نبودن ناشران این حوزه اشاره کرد.

1. عبدلی (۱۳۷۸) در پژوهشی با عنوان بررسی وضعیت کتاب­های داستانی کودکان در سال‌های ۱۳۷۲- ۱۳۷۴ که در نشریه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات ، به بررسی وضعیت کتاب­های کودکان رسیده به کتابخانه ملی ایران از سال ۱۳۷۲- ۱۳۷۴پرداخته است. جامعه مورد مطالعه این پژوهش را کلیه کتاب­های داستانی کودکان تشکیل می‌دهد که از سال‌های ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۴ در ایران منتشر شده و به کتابخانه ملی رسیده اند که تعداد آن ها ۶۶۳ عنوان بوده است. یافته های پژوهش نشان می‌دهد بیشترین عناوین کتاب­های داستانی مربوط به سال ۱۳۷۴ با ۳۶۷ عنوان کتاب چاپ شده ‌می‌باشد و کمترین عناوین کتاب­ها (۱۳۴ عنوان) در سال ۱۳۷۳ چاپ شده است. گروه ج بیشترین عنوان (۲۹۱) و گروه الف کمترین عنوان (۸۳) را به خود اختصاص داده‌اند. بیشترین گرایش موضوعی مربوط به داستان­های حیوانات و کمترین گرایش مربوط به داستان­های پریان، حماسی، انقلاب و سیرک می‌باشد. تعداد کتاب­های تجدید چاپ و چاپ اول با هم برابر است که نشان دهنده رقم بالای کتاب­های تجدید چاپی است.

همین پژوهشگر در سال ۱۳۸۳ در مقاله ای تحت عنوان گرایش­های موضوعی کتاب­های داستانی کودکان به بررسی گرایش­های موضوعی کتاب­های داستانی کودکان طی سال­های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۰ پرداخته و فرضیه وجود رابطه معنادار میان انتشار کتاب­های داستانی کودکان را در گرایش­های موضوعی مورد مطالعه طی سال­های فوق مورد بررسی قرار داده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد از مجموع ۵۱۷۱ عنوان کتاب داستانی منتشر شده در این سال­ها، بیشترین عناوین کتاب­های داستانی کودکان مربوط به سال ۱۳۸۰ با ۱۸۴۴ عنوان و کمترین مربوط به سال ۱۳۷۷ با ۳۲۱ عنوان است. طی پنج سال مورد بررسی، داستان­های تخیلی با ۱۵۶۶ عنوان، ۶/۳۰% کل کتاب­های داستانی کودکان را تشکیل می‌دادند و پس از آن داستان­های حیوانات با ۱۳۰۲ عنوان ، ۴/۲۵% از عناوین منتشر شده را به خود اختصاص داده‌اند. داستان­های اجتماعی نیز با ۶۲۹ عنوان (۳/۱۲%) در مقام سوم اهمیت قرار دادند. همچنین، طی سال­های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۰ داستان­های پهلوانی با ۵ عنوان (۱۰%)، داستان­های روانشناسی با ۶ عنوان (۱۲%) و داستان­های عرفانی با ۸ عنوان (۱۶%) کمترین عناوین منتشر شده را داشتند. انتشار کتاب­های داستـانی در کل سال­های مورد مطالعــه، از میزان همبستگی مستقیم و معناداری برخــوردار بوده است. قوی ترین همبستگی میزان انتشار کتاب­های داستانی کودکان در یک سال نسبت به سال قبل، مربوط به سال ۱۳۸۰ با ۱۳۷۹ است.

1. «مطلبی» (۱۳۸۷) در پژوهشی با عنوان «سیمای نشر کتاب در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی» نشان داد که به ترتیب حوزه موضوعی دین، کودک و نوجوان و ادبیات بیشترین کتاب­های منتشر شده را به خود اختصاص داده‌اند. از نظر تألیف و ترجمه، آمارها وضعیت مطلوب تألیف نسبت به ترجمه را نشان می‌دهد.

جدول ۲-۶٫ خلاصه پیشینه پژوهش

نتایج و پیشنهادات