واسطه ها بر اساس نقش و وظائفی که بر عهده دارند عناوین گوناگونی دارند که مهمترین آن ها عبارتند از:

۲-۱-۵ -۲-۱ : خرده فروشی ها^[۲۲]:

به تمام فعالیت‌های فروش مستقیم کالا یا خدمت است به مصرف کننده نهایی برای مصارف شخصی و غیر تجاری ( Kotler & Armestrong . 2003 :465 ).

خرده فروشی عبارت است از فعالیتی که کالا را مستقیماً به مصرف کننده نهایی که قصدش از خرید فقط مصرف آن کالا یا خدمت است عرضه می‌داد (محبعلی، ۱۳۷۸، ۲۹۹).

خرده فروشی ها عواملی هستند که کالا را در حجم زیاد بر اساس توان توزیع خود و با قیمتی کمتر از قیمت مصرف کننده از عمده فروشی ها، بنکدارها، نمایندگان توزیع، کارخانه‌ها (مستقیماً از تولید کنندگان خریداری می نمایند و در سیستم خرده فروشی به مصرف کننده نهایی می فروشند (بلوریان تهرانی، ۱۳۷۸، ۱۲۸).

هر شرکت یا تولید کننده یا فروشگاهی که برای استفاده غیر تجاری محصولی را به مصرف کننده نهایی بفروشد، بدون در نظر گرفتن چگونگی فروش و محل آن، فروش او به صورت خرده فروشی است.

بسیاری از مؤسسات از جمله تولید کنندگان، عمده فروشان و خرده فروشان به خرده فروشی اشتغال دارند ولی خرده فروشی عمدتاًً توسط خرده فروشان انجام می شود اگرچه قیمت اعظم خرده فروشی در فروشگاه های خرده فروشی انجام می شود اما در سال‌های اخیر، خرده فروشی غیر فروشگاهی، نظیر فروش پستی، تلفنی، خانه به خانه، با ماشین های فروش اتوماتیک و ابزار و وسایل الکترونیکی رشد بسیار قابل توجهی داشته است (کاتلر و آمسترانگ، ۱۳۷۹: ۵۲۸).

از جنبه‌های مثبت خرده فروشی ها عبارتند از:

1. 1. دسترسی راحت به آن ها و ایجاد آسایش برای مشتریان در مناطق مختلف

1. 1. راحتی ورود به حرفه خرده فروشی و در نتیجه ایجاد رقابت شدید و جلوگیری از هر گونه انحصار

1. کاهش قیمت مصرف کننده به دلیل رقابت بین آن ها

خرده فروشی ها از طریق شناسایی نیازها و خواسته های مصرف کنندگان ، می‌توانند مساعدتهای اطلاعاتی زیادی به تولید کنندگان بنمایند. آن ها در تماس مستقیم با خریداران می‌باشند و نیازها و خواسته های آن ها را دقیقاً تشخیص می‌دهند ( کمالی، ۱۳۸۱، ۱۶۲).

بر مبنای آمار در کشورهای صنعتی، در مقابل هر تولید کننده، هفت خرده فروش وجود دارد که این تعداد در کشورهای توسعه نیافته و کشور ما، به مراتب بیشتر است ( محبعلی، ۱۳۸۱: ۳۰۰).

معمولاً سود خرده فروش‌ها بیش از سود عمده فروش‌ها و به نوبه خود بیشتر از میزان سود تولید کننده است. زمان توقف کالا نزد خرده فروش ها بیش از عمده فروش ها است، در نتیجه فساد و ضایعات کالا در این مرحله (خرده فروشی) بیشتر است (بلوریان تهرانی، ۱۳۷۸: ۱۲۸).

۲-۱-۵ -۲-۱-۱ : انواع خرده فروشی :

انواع خرده فروشی شامل :

۱ – خرده فروشی فروشگاهی

۲- خرده فروشی غیر فروشگاهی که این خود شامل سه قسمت زیر می‌باشد:

الف – بازاریابی مستقیم ب – فروش مستقیم ج – فروش اتوماتیک

راه های مختلف طبقه بندی فروشگاه های خرده فروشی در جدول ۲-۳ آمده است (کاتلر و آمسترانگ، ۱۳۷۹: ۵۲۹).

جدول ۲-۳ : راه های مختلف طبقه بندی فروشگاه های خرده فروشی

سطح خدمات

کالایی که می فروشند

قیمتهای فروش

کنترل مجاری فروش

نحوه گردهمایی فروشگاه

سلف سرویس

خدمات محدود

خدمات کامل

فروشگاه های اختصاصی^[۲۳]

فروشگاه های بزرگ^[۲۴]

سوپرمارکتها^[۲۵]

فروشگاه های راحت محلی^[۲۶]

ابر فروشگاه ها^[۲۷]

سوپراستورها

فروشگاه های ترکیبی و فوق بازارها^[۲۸]

مراکز خدماتی

فروشگاه های تخفیف دار^[۲۹]

خرده فروشان زیر قیمت^[۳۰]

نمایشگاه های فروش با کاتالوگ

زنجیره مشارکتی

تعاونی های داوطلبانه و تعاونی های خرده فروشی

تعاونیهای مصرف

مؤسسات امتیازی

شرکت‌های ترکیبی تجاری

منطقه تجاری مرکزی

مراکز خرید منطقه ای

مراکز خرید ناحیه ای

مراکز خرید ملی

• سطح خدمات :

کالاها از نظر خدمات مورد نیاز با هم فرق دارند و مشتریان نیز از نظر اهمیتی که برای خدمات قائل می‌شوند با هم تفاوت دارند .

در خرده فروشی سلف سرویس، مشتریان برای صرفه جویی، خود با رغبت وظیفه جستجو و مقایسه و انتخاب را بر عهده دارند. خرده فروشان با خدمات محدود ، در امر فروش به مشتریان خود تا اندازه ای کمک می‌کنند زیرا کالاهایی که برای فروش عرضه می‌کنند زیاد است پس مشتریان به اطلاعات بیشتری نیاز دارند. علاوه بر این خدمات اعتباری و امکان مرجوع کردن کالا را نیز برای مشتریان فراهم می‌کنند. هزینه های عملیاتی زیاد باعث افزایش قیمت فروش آن ها می‌شود.

خرده فروشان با خدمات کامل، خرده فروشانی هستند نظیر فروشگاه های اختصاصی و فروشگاه های بزرگ و درجه یک در این گونه فروشگاه ها در تمام مراحل فرایند خرید ، فروشندگان به مشتریان کمک می‌کنند، تسهیلات اعتباری مختلف، حمل و نقل مجانی خدمات تعمیری و سرویس در منازل، ایجاد رستوران و قهوه خانه در فروشگاه، از جمله خدمات اضافی دیگری است که این نوع فروشگاه ها عرضه می‌کنند، قیمت‌ها هم به علت افزایش هزینه های عملیاتی بالا است. نمونه کالاهای آن ها اغلب شامل دوربین عکاسی جواهر آلات و انواع پوشاک گرانقیمت است.

• ترکیب کالا برای فروش

خرده فروشان را همچنین می توان بر اساس طول و عرض ترکیب کالاهای آن ها نیز طبقه بندی کرد. یک فروشگاه اختصاصی تعداد نسبتاً محدودی کالا در اختیار دارد با ترکیب نسبتاً کاملی از هر قلم کالا مانند فروشگاه های کالاهای ورزشی، گل فروشی ها، اسباب بازی فروشی ها. امروزه به دلیل افزایش تعداد زوجهای صاحب درآمد، مصرف کنندگان برای خرید درآمد کافی داشته و معمولاً جذب فروشگاه های اختصاصی می‌شوند.

برای فروش ، کالای با کیفیتی عرضه می‌کنند.

از نظر مکان دارای موقعیت مناسبی هستند

امتیازات فروشگاه های اختصاصی ساعت کار این فروشگاه ها مناسب است

خدمات خوبی ارائه می‌کنند.

ورود و خروج به داخل فروشگاه سریع انجام می شود.

یک فروشگاه بزرگ کالاهای بسیار متنوعی برای فروش در اختیار دارد، همچنین انواع پوشاک، مبلمان و اثاثیه و کالاهای خانگی البته فروشگاه های بزرگ اختصاصی نیز وجود دارد. در این فروشگاه ها فقط پوشاک، کفش، لوزام آرایشی، کیف و چمدان یا کالاهای مخصوص هدیه می فروشند.

سوپرمارکتها فروشگاه هایی هستند بزرگ، کم هزینه، با حجم کالای زیاد، به صورت سلف سرویس اداره می‌شوند و درصد سود کمی روی کالاها می کشند و طیف نسبتاً گسترده ای از مواد غذایی، شوینده و لوازم خانگی و غیره را در اختیار دارند.

در حال حاضر با توجه به کاهش نرخ افزایش جمعیت و رشد سریع میل به تناول غذا در خارج از منزل و وجود فروشگاه های کالای راحتی فروشگاه های مواد غذایی تخفیف دار و فروشگاه های بسیار بزرگ به رقابت با سوپر مارکتها بر خاسته اند.

هم اکنون سوپر مارکتها برای جلب بیشتر مشتری درصدد بهبود خدمات، امکانات و تسهیلات خود هستند. تلاش برای مکان‌های بهتر، دکراسیون زیباتر، افزایش ساعات کار، نقد کردن چک، تحویل کالا، ایجاد مراکز بازی کودکان و گاهاً به راه اندازی خبازی، پیشخوانی برای فروش غذای آماده و قیمت فروش مواد غذایی دریایی اقدام کرده‌اند.